آنچه که یک مخترع باید بداند

علامت تجاري چيست؟

علامت تجاري يك آرم مشخص است كه اجناس و خدمات به خصوص كه توسط شخص يا تشكيلات خاصي توليد و فراهم شده‌اند را متمايز مي‌كند. منشأ آن به زمان باستان بر مي‌گردد؛ وقتي كه صنعت گران امضاها يا علائم خود را روي آثار هنري و كاربردي خود چاپ مي‌كردند. در طي سالها اين علامت‌ها جاي خود را به سيستم امروزي ثبت و حفاظت آرم تجاري دادند. اين نظام به مصرف‌كنندگان كمك مي‌كند كه از كالاها و خدماتي كه ماهيت و كيفيت آنها مورد نظرشان است و با آرم مخصوص مشخص شده‌اند، بهره بگيرند.
هدف از آرم تجاري چيست؟
آرام تجاري از طريق حصول اطمينان از حقوق انحصاري براي شناختن كالاها و خدمات يا اجازه دادن به ديگران مبني بر استفاده از آن در صورت پرداخت مبلغ، صاحب اثر را محافظت مي‌كند. مدت زمان اين حفاظت متفاوت است ولي آرم تجاري قابليت تمديد شدن نامحدود توسط پرداخت مبلغ مربوطه را دارد. محافظت آرم تجاري توسط مراجع قانوني كه در اكثر نظام‌ها اجازة متوقف كردن تخلف در اين زمينه را دارند، تأييد مي‌شود.
از ديدگاه وسيع‌تر، علائم تجاري با رسميت بخشيدن و دادن سود اقتصادي به صاحبان آنها، در سطح جهاني سرمايه‌گذاري مي‌كنند و اين ابتكار را ترويج مي‌دهند. حفاظت علائم تجاري همچنين مانع تلاش‌هاي رقباي غيرمنصف، مثل متقلبان،‌براي استفاده از علائم مشخص به منظور فروش محصولات و ارائة خدمات نامرغوب يا متفاوت مي‌شوند. اين نظام، آگاهي و امكان سرمايه‌گذاري جهت توليد و فروش كالاها و خدمات را در منصفانه‌ترين شرايط ممكن به مردم مي‌دهد و از اين راه تجارت بين‌المللي را تسهيل مي‌كند.
چه جور علائمي قابليت ثبت شدن دارند؟
امكانات اين مورد تقريباً نامحدود است. علائم تجاري مي‌توانند يك يا تركيبي از چند كلمه، حرف يا عدد باشند. مي‌توانند شامل نقاشي‌ها، سمبل‌ها، نقش‌هاي سه‌بعدي مثل شكل و بسته‌بندي كالاها، علائم سمعي مثل موسيقي يا اصوات، رايحه‌ها و يا رنگ‌هايي جهت معرفي ويژگي‌ها باشند.
علاوه بر علائم تجاري كه مشخص كنندة منبع كالاها يا خدمات هستند، چند دسته علائم ديگر نيز موجود است. علائم اشتراكي متعلق به اتحاديه‌هايي كه اعضاء آنها از آن علائم به منظور معرفي خود با يك سطح كيفي (يا ساير ملزومات آن اتحاديه) استفاده مي‌كنند. مثلاً اتحاديه‌هاي معرفي‌كنندة حسابداران، مهندسان يا معماران.
علائم تصديق‌نامه‌ها با استانداردهاي معين، براي نشان دادن قبولي داده مي‌شوند، ولي محدود به هر گونه عضويتي نيستند. آنها را مي‌توان به هر كس كه تصديق كند كالاهاي مربوط مطابق استاندارد هستند اعطا كرد. براي نمونه، گواهي‌نامه استاندارد كيفيت "ISO 2000" يك گواهي‌نامة شناخته شده در سطح جهاني است.
آرام تجاري چگونه ثبت مي‌شود؟
ابتدا، درخواست ثبت آرم بايد در دفتر ملي يا منطقه‌اي فهرست شود. اين درخواست بايد شامل بازسازي واضحي از آرم، با تمام رنگ‌ها، طرحها و نقش‌هاي سه بعدي آن براي ثبت، درج شود. اين درخواست همچنين بايد شامل فهرستي از كالاها و خدمات در برگزيدة آن علامت باشد. اين علامت جهت حفاظت شدن تحت عنوان آرم تجاري يا هرگونه علامت ديگر بايد واجد شرايط خاصي باشد. علامت تجاري، علاوه بر معرفي يك محصول مخصوص، بايد متمايز از ساير علائم باشد كه مصرف‌كننده بتواند آن محصول را از ساير محصولات تشخيص بدهد.
ضمن اينكه نبايد مصرف‌كننده را ضريب دهد يا به اشتباه بيندازد يا اينكه به قوانين و اخلاقيات بي‌حرمتي كند.
و بالاخره، حقوق داده شده نبايد مساوي يا حتي مشابه حقوق اعطاء شده به صاحب علامت ديگري باشد. با جست‌و‌جو و آزمايش توسط دفتر ملي يا مخالفت ثالثي كه ادعاي حقوق مساوي يا مشابه دارد مي‌توان از اين بابت اطمينان حاصل كرد.
دامنه محافظت علامت تجاري چقدر است؟
تقريباً تمام كشورهاي جهاني علائم تجاري را ثبت و محافظت مي‌كنند. هر يك از دفاتر ملي يا ناحيه‌اي علاوه بر تسهيل آزمايش و جست و جو و مخالفت پنهاني اشخاص ثالث، ثبت علائم را كه شامل اطلاعات كامل درخواست براي ثبت و تمديد است،‌نگهداري مي كنند، هر چند، نتايج چنين ثبتي محدود به كشور مربوطه (يا در مورد ثبت ‌هاي ناحيه‌اي كشورهاي مربوطه) مي‌باشد.
به منظور جلوگيري از ثبت جداگانه در هر دفتر كشوري يا ناحيه‌اي ، WIPO ، نظام بين‌المللي ثبت علائم را اجرا مي‌كند، اين نظام توسط دو عهدنامه اداره مي‌شود: توافق‌نامة مادريد، وابسته به ثبت بين‌المللي علائم و نيز پروتكل (موافقت‌نامة) مادريد، شخص داراي اتصال (توسط مليت، مقر يا مؤسسه) با كشوري در ارتباط با يك يا هر دوي اين عهدنامه‌ها مي‌تواند براساس ثبت يا درخواست در دفتر آن كشور، ثبت بين‌المللي مؤثري در چند يا تمام كشورهاي عضو اتحادية ماريد بدست آورد.

راهنمای تدوین گزارش اختراع به منظور ثبت پتنت

کلیات ثبت اختراع
بطور کلی اختراع (Invention)عبارت است از محصول يا فرآيندي كه راه جديد انجام کاري را ارائه مي دهد يا راه حل فني جديدي را براي مشكل خاصي پيشنهاد مي كند.
طبق تعریف، اختراع می تواند محصولی جدید و فرآیند تولید آن یا فرآیندی جدید برای تولید محصول شناخته شده و یا کاربرد جدیدی از یک محصول شناخته شده باشد.
حق ثبت اختراع يا پتنت(patent) نیز حــق انحصاري اسـت كـه در قبـال اختـراع ثبت شده به مختـــرع يا نمـايندة قانوني او اعــطا (grant) مي‌شود.
پتنت حمايت قانونـي از اختـراع را براي دارندة آن تأمين مي‌كند. اين حمـايت براي مــدت محـدودي (حداکثر بيست سال) در ازاي افشاي جزئيات اختراع براي عموم، اعطا مي‌گردد.
حمايت پتنت به اين معنا است كه مورد اختراع را نمي‌توان بدون اجازة دارندة‌پتنت به صورت تجاري توليد كرد، استفاده يا توزيع نمود و به فروش رساند. به اين نکتة مهم بايد توجه داشت که پتنت مجوز توليد محصول اختراعي نيست بلکه تنها ديگران را از توليد آن باز می دارد.
حقــوق پتنت معـمولاً پس از ارائه دادخواست از سوي دارندة آن به دادگاه، احقاق مي شود. دادگاه در بيشتر نظام‌ها، شخص يا اشخاص نقض كننده حقوق پتنت را از اين كار باز داشته و وی را مکلف به جبران خسارتهای وارده به صاحب حق اختراع می نماید. همچنين چنانچه شخص ثالثي در دادگاه حق اعطا شدة پتنت را به چالش كشيده و در اين امر موفق شود، حق پتنت اعطا شده غير معتبر شناخته خواهد شد. به عنوان مثال بتواند ثابت نمايد که اختراع فاقد شرايط قانوني و لازم برای ثبت بوده است.
دارندة پتنت حق دارد تصميم بگيرد چه كسي مي تواند در طول مدت حمايت، از اختراع وي بهره‌برداري نمايد. وي مي‌تواند با عقد قرارداد، اجازه يا ليسانس استفاده از اختراع را به افراد ديگر واگذار کند. دارندة‌پتنت همچنين مي‌تواند حق اختراع خود را بطور كامل به ديگري بفروشد كه خريدار، دارندة جديد آن اختراع شناخته خواهد شد.
با انقضاي دورة زماني پتنت (حداکثر20 سال از زمان ثبت تقاضانامه)، حمايت از اختراع پايان گرفته و استفاده از آن در اختيار عموم خواهد بود. يعني دارندة پتنت ديگر حقوق اختراع خود را دارا نبوده و هر شخصي مي‌تواند از آن بهره برداري تجاري کند.
شرایط ثبت اختراع
به طور كلي اختراعي قابل ثبت است كه حداقل شرايط ذيل در آن محقق باشد:
1) نو باشد(novelty): اختراع بايد داراي مشخصه جديدي باشد كه سابقه آن مشخصه در دانش و زمينه فني مربوط به آن اختراع پيش بيني نشده باشد. به اين دانش موجود در اصطلاح Prior Art اطلاق مي‌گردد. دفاتر ثبت اختراع با استفاده از روش های تخصصی و فراگیر تمام بانک های اطلاعاتی شامل پتنت ها، مقالات و اینترنت را جستجو کرده تا تحقق این شرط را احراز نمایند.
2) داراي گام ابتكاري باشد(inventive step): اختراع بايد علاوه بر نو بودن، ارتقاء قابل توجهي را در حيطة خود موجب شود بطوريكه استنتاج آن توسط فردي با دانش متوسط در آن زمينه امري بديهي محسوب نشود. به عبارت ديگر راه حل فني كه اختــراع براي حل مشكل پيشنهاد مي‌كند، بايد نسبت به ساير راه حلهاي احتمالي موجود، مزيت قابل توجهي داشته باشد. در واقع اختراع باید بتواند در حیطه خود مشکلی را از مشکلات موجود که هنوز راه حلی ندارند، حل نماید تا دارای گام ابتکاری باشد.
3) فايده عملي داشته باشد(practical use): اختراع نبايد صرفاً تئوريك و نظري باشد بلکه بايد قابليت استفاده عملي و توليد در صنعت را داشته باشد. یعنی چنانچه راه حل ارائه شده دو شرط قبلی را داشته باشد ولی تولید آن در عمل و صنعت ممکن نباشد، اختراع تلقی نخواهد شد.
4) مشمول موارد غير قابل ثبت نباشد(Unpatentable Subject Matter): علاوه بر سه شرط فوق در بيشتر كشورها قوانيني وجود دارد كه به موجب آنها نمي‌توان بعضي اختراعات را در آن سرزمين به ثبت رساند؛ مثل آنچه كه برخلاف نظم عمومي و اخلاقيات باشد، يا كشفها و تئوريهاي علمي، روشهاي رياضي، گونه‌هاي گياهي و حيواني، روشهاي تجارت، روشهاي معالجه يا تشخيص بيماري در انسان و دام و نرم‌افزارهاي كامپيوتري فاقد اثرات فني.
طبق قوانین اکثر کشورهای جهان موارد زیر را نمی توان به عنوان اختراع به ثبت رساند:
• کشفيات (موادي که از قبل در طبيعت موجود است)
• نظريه هاي علمي
• روشهاي ريا ضي
• طرحها و نقشه ها
• قواعد و روشها (مثل روش انجام تجارت، فعاليت ذهني، بازی)
• نرم افزار رايانه اي فاقد اثر فني
• روش تشخيص يا معالجه بيماري در انسان يا دام

• گونه هاي گياهي يا جانوري يا روش ايجاد*
• اختراعي که استفاده تجاري آن مخل نظم عمومي يا اصول اخلاقي باشد.
* در امريکا مي توان گونه هاي گياهي را تحت عنوان اختراع کوچک يا پتنت خاص گياه ثبت کرد و در انگليس و برخي از کشورهاي اروپايي مي توان گونه هاي گياهي را تحت معاهده UPOV ثبت نمود. لازم به ذکر است که گونه هاي گياهي يا جانوري تراريخته را به شرطي که گونه جديدي باشند مي توان به ثبت رساند.
چگونگی تدوین گزارش اختراع:
اصولاً گام نخست در ثبت اختراع و بدست آوردن پتنت در هر کشور مستلزم ارائه تقاضانامه (application) پتنت و تشکیل پرونده (filing) در اداره ثبت اختراعات آن کشور است.
جزء اصلی تقاضانامه را شرح اختراع تشکیل می دهد. تدوین شرح اختراع باید به نحوی صحیح صورت گیرد به طوریکه حاوی اطلاعات لازم جهت ثبت در ادارات ثبت اختراع کشور یا کشورهای مورد نظر باشد. لازم است این اطلاعات به نحوی به رشته تحریر درآید که با مطالعه متن آن، شرایط عمومی قابلیت ثبت اختراع یعنی نو بودن، دارا بودن گام ابتکاری و مفید بودن عملی آن، مستفاد گردد. درست است که معمولاً وکلای پتنت مبادرت به نگارش پیش نویس پتنت می کنند ولی برای شروع کار به گزارش کامل، دقیق و صحیح اختراع نیازمندند که مخترع یا مخترعان به رشته تحریر درمی آورند. بنابراین هر قدر مخترع با چگونگی تهیه و تدوین گزارش اختراع و جنبه های فنی آن آشنایی بیشتری داشته باشد، در وهله اول به خود و در مراحل بعدی به وکیل خود کمک بیشتری خواهد کرد.
این راهنما برای اولین بار در کشور تهیه شده و امید است با مطالعه آن و بهره گیری از مثال ضمیمه، مخترعین و نوآوران با نحوه نگارش و تدوین شرح اختراع آشنایی بیشتری پیدا کنند و نیز امید داریم این اثر بتواند در راه پیشرفت کشور گام مؤثری باشد.
بطور کلی گزارش اختراع بر روی کاغذ A4 سفید و به صورت یک رو تایپ می شود و حاوی چهار بخش اصلی شرح اختراع، ادعاها، اشکال و چکیده است که هر بخش باید روی کاغذ یا کاغذهای جداگانه نوشته شود.
همۀ برگه ها به ترتیب شماره در قسمت مرکزی بالای برگه شماره بندی می شوند. حداقل حاشیه ها ( فاصله متن از لبه های کاغذ ) به قرار زیر است:
بالا=2سانتیمتر، راست= درمتن فارسی 5/2 سانتیمتر و در متن انگلیسی 2 سانتیمتر، چپ= درمتن فارسی 2 سانتیمتر و در متن انگلیسی 5/2 سانتیمتر، پایین= 2 سانتیمتر
خطوط هر برگه از شرح و ادعاها باید در سری 5 تایی در سمت راست برگه (برای متن فارسی) و در سمت چپ برگه (برای متن انگلیسی) دسته بندی می شوند. فاصله بین خطوط باید 5/1 باشد.
مثال ضمیمه گزارش اختراعی فرضی است در زمینه شیمی و به زبان فارسی و انگلیسی که هر چهار بخش یاد شده در آن آورده شده و محتویات آن راهنمای خوبی برای نگارش گزارش اختراع است. این مثال برگرفته از "راهنمای ثبت پتنت" منتشر شده توسط اداره ثبت اختراعات اروپاست. می توان از نحوه صفحه آرایی، حاشیه گذاری، عنوان بندی و شماره گذاری مثال مذکور نیز برای آماده سازی و تدوین گزارش اختراع استفاده کرد.
در اینجا در مورد هر یک از بخش های اصلی گزارش اختراع توضیحاتی داده می شود:
1- شرح اختراع(Description):
در بخش شرح اختراع جزئیات اختراع ذکر می شود که خود شامل بخش های زیر است:
- عنوان اختراع (Title): لازم است عنوانی کلی برای اختراع مورد نظر انتخاب کرد.
- زمینه فنی مربوط به اختراع (Technical field): در این قسمت به حوزه فناوری که اختراع مورد نظر در آن حوزه صورت گرفته اشاره می شود.
- دانش قبلی مربوط به اختراع(Relevant prior art): لازم است در مورد اختراع آنچه که از قبل در حوزه دانش بشر وجود دارد شرح داده شود. در واقع باید به کارهای دیگران در زمینه مربوط ارجاع شود. در ذکر مرجع باید مشخصات کامل آورده شود، مثل شماره پتنت و کشور صادر کننده آن، عنوان و نویسنده کتاب، ناشر، محل و زمان انتشار، شماره صفحات و در صورتیکه مرجع مجله باشد عنوان مقاله، سال انتشار، موضوع و شماره صفحات باید ذکر شود.
- ارزیابی و قضاوت در مورد دانش فنی موجود(Assessment of prior art): در این قسمت به دانش فنی موجود در حوزه فناوری مربوطه و مشکلاتی که هنوز لاینحل باقی مانده اشاره می شود.
- افشای اختراع مورد نظر(Disclosure): مشخصات کامل اختراع مورد نظر به لحاظ فنی در این قسمت آورده می شود. در قسمت افشاء اختراع باید مشکل فنی را که اختراع برای حل آن طراحی شده و نیز راه حل ارائه شده را به وضوح توصیف کرد.
- آنچه که در عکسها نشان داده شده به طور مختصر با ذکر شماره شرح داده می شود.
- لازم است کاربرد صنعتی اختراع شرح داده شود یعنی قابلیت تولید مورد اختراع در خط تولید و کارخانه توصیف شود.
- نکته قابل توجه اینکه تقاضانامه ثبت اختراع فقط مربوط به یک اختراع واحد است یا گروهی از اختراعات مربوط به هم که مجموعاً مفهوم کلی و واحد یک اختراع را داشته باشند.
- تأثیرات سودمند اختراع(Advantages effects): لازم است در شرح اختراع به اثرات مثبت اختراع مورد نظر و مزایای آن نسبت به آنچه که از قبل در حوزه فنآوری مربوطه وجود دارد پرداخته شود. در واقع راه حلهایی که اختراع حاضر در پاسخ به مشکل یا مشکلات موجود ارائه می دهد، با دقت شرح داده می شود. در هنگام مقایسه اثرات سودمند اختراع ارائه شده با فرآیندها و محصولات موجود، نباید از ادبیات تحقیر کننده و توهین آمیز استفاده شود.
- ارائه راه انجام اختراع مورد نظر با ذکر مثال (Example): لازم است به نحوه پیاده سازی اختراع در عمل و در صورت لزوم با اشاره به اشکال و نمودارها اشاره شود.
2- ادعاها(Claims) :
در واقع ادعاها در قالب خصوصیات فنی اختراع، حدود و ثغور قانونی حمایت درخواستی را تعیین می کنند. ادعاها باید به طور خلاصه، روشن و واضح نوشته شوند و توصیف آن در بخش شرح اختراع آمده باشد، یعنی شرح اختراع و ادعاها باید هماهنگ باشند. معمولاً لازم است این بخش را وکیل پتنت تنظیم نماید ولی با مراجعه به مثال ضمیمه مخترع می تواند ادعاهایی را عنوان کند که بعد توسط وکیل کامل و پخته تر شود.
اصولاً ادعاها شماره گذاری می شوند و ادعای شماره یک در هر بخش ادعای مستقل نام دارد و بقیه ادعاها که ادعای وابسته نام دارند بر اساس ادعای شماره یک نوشته می شوند.
در ادعای مستقل باید موضوع اختراع و ویژگیهای فنی و همچنین ویژگیهای اساسی اختراع شرح داده شود.

در ادعاهای وابسته به روشن کردن ماهیت راه حل ارائه شده در ادعای مستقل و با رجوع به آن پرداخته می شود.
در تنظیم ادعاها، جملاتی مانند" همانطور که در شرح اختراع گفته شد" و یا " با اشاره به شکل......" به کار نمی رود مگر آنکه ناگزیر باشیم.
3- چکیده(Abstract) :
چکیده صرفاً برای اطلاعات فنی و فاقد استفاده های حقوقی است. چکیده باید مشکل موجود در زمینه اختراع و راه حل ارائه شده در اختراع حاضر را به طور خلاصه بیان کند.
چکیده شامل عنوان اختراع و خلاصه موجزی از شرح، ادعاها و تصاویر است که ترجیحاً بیش از 150 لغت نباشد. چکیده باید طوری نوشته شود که در جستجوی اطلاعات پتنت در بانکهای اطلاعاتی کمک کننده باشد.
4- اشکال(Drawings) :
چنانچه لازم باشد برای توصیف بیشتر اختراع می توان از ارائه شکل یا شکلهایی بر حسب لزوم استفاده نمود. هر شکل شماره خاص خود را می گیرد و بخشهای مختلف شکل با اعداد مشخص می شوند. نشانه ها و علائم مرجعی که در قسمت شرح اختراع و ادعاها ذکر نشده، نباید در اشکال دیده شود و بالعکس. در اشکال نباید متن وجود داشته باشد مگر ناگزیر باشیم. جدولها و نمودارها نیز جزء اشکال محسوب می شوند.

توضيح مختصر در مورد روشهاي مبادله فناوري

1- دانش فني :
در اين حالت شركت الف طي قراردادي و دانش فني (دانش چگونگي) مورد نياز و كليه اسناد مربوطه را از شركت ب فناوري اخذ مي‌كند.
2- مشاوره در طراحي :
در اين حالت يك شركت از شركت دارنده فناوري مي‌خواهد تا در طراحي محصول يا فناوري مشاوره ارائه دهد.
3- تحقيقات مشترك :
در اين حالت شركتهاي عرضه‌كننده فناوري و متقاضي فناوري براي تحقيقات مشترك و در پي آن توسعه فناوري خاص، با هم سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
4- سرمايه‌گذاري مشترك : (J.V)
در اين حالت دو يا چند شركت ، منافع خود را در تشكيلاتي تجاري تركيب مي‌كنند و به واسطه آن مي‌توانند براي توسعه فناوري ، ساخت محصول يا تكميل دانش فني يكديگر به تبادل دانش و منابع بپردازند. سهم سرمايه‌گذاري طرفين در اين داد و ستد متغير و به توافق بين آنها بستگي دارد. در اغلب موارد حاصل اين نوع ارتباطات يك شركت جديد است.
5- خريد
در اين حالت شركت ب تمام يا بخشي از فناوري مورد نياز خود را از شركت الف خريداري مي‌كند.
6- كليد در دست:
در اين حالت طبق توافق بين دريافت‌كننده و انتقال‌دهنده كل مسؤوليت اجراي طرح از وارد كردن تا نصب و راه‌اندازي فناوري، حتي تمام امور مربوط به حفظ و مراقبت و نگهداري از دستگاهها توسط فروشنده صورت مي‌گيرد.
7- كمكهاي فني :
در اين وضعيت، طبق توافق بين متقاضي و عرضه‌كننده فناوري، متقاضي فناوري در موارد مورد نياز خود تقاضاي كمك و مشاوره‌هاي فني مي‌كند.
8- شريك شدن :
در اين حالت متقاضي فناوري بخشي از سهام خود را در اختيار دارنده فناوري قرار مي‌دهد يا اينكه عرضه‌كننده فناوري متقاضي را به عنوان شريك مي‌‌پذيرد و از اين طريق تبادل اطلاعات صورت مي‌گيرد.
9-معامله علامت تجاري:
در اين روش علامت تجاري ثبت شده ي شركت معامله مي شود واز آن پس فقط شركت خريدار حق استفاده از آن علامت را در منطقه مورد توافق داراست .
10-تحت ليسانس (خريد حق امتياز) :
در اين حالت ، شركت متقاضي حق امتياز توليد يك محصول يا ارائه يك خدمت ، امتياز مربوط را از دارنده تحت نظارت وي دريافت مي كند.
11- مشاوره مهندسي :
شركت متقاضي فناوري در حيطه كاري از دارنده فناوري تقاضاي مشاوره مهندسي مي‌نمايد.
12- تجاري‌سازي مشترك:
در اين حالت شركت دارنده فناوري در مرحله تجاري‌سازي فناوري خود به دنبال شريك براي بازاريابي مي‌گردد.
13- ادغام :
در اين حالت دو شركت با هم ادغام شده و شركت جديدي با ماهيت حقوقي جديد ايجاد مي‌گردد.
14-تجهيزات توليد :
در اين روش كليه تجهيزات مربوط به توليد محصول فناوري ، توسط فروشنده تحويل خريدار مي‌شود .
15- آموزش :
در اين روش متقاضي فناوري از عرضه‌كننده مي‌خواهد تا از طريق آموزش متخصصان، فناوري مورد نيازش را تامين كند.
16- كمكهاي بازاريابي: