سایت رشته صنایع شیمیایی

آنچه می‌خواهید در مورد CNG بدانید

گاز طبیعی سوختی با احتراق پاک، تمیز و بهینه است که سبب افزایش عمر موتور و کاهش تعمیرات آن می‌شود.

تعویض شمع در موتورهای بنزینی تا 32هزار کیلومتر دوام دارد ولی در موتورهای گازسوز این عدد به 120هزار کیلومتر افزایش می‌یابد.

این سوخت قابلیت انتقال و مکش از مخزن را ندارد و بدین ترتیب احتمال سرقت سوخت به صفر می‌رسد و این در حالی است که با توجه به سهمیه‌بندی بنزین، احتمال سرقت بنزین از باک خودروها وجود دارد.

زمان سوخت‌گیری سریع در پمپ گاز بین 5 تا 6 دقیقه و آهسته آن 5 تا 8ساعت طول می‌کشد.

گاز طبیعی از بنزین ایمن‌تر است. چون گاز طبیعی برخلاف بنزین در زمان تصادف و حوادث پیش‌بینی نشده در هوا پراکنده می‌شود ولی بنزین روی زمین حوضچه‌هایی ایجاد می‌کند که هر لحظه ممکن است به آتش‌سوزی‌های مهیب منجر شود. کپسول‌های ذخیره گاز هم بسیار محکم‌تر از تانک‌های سوخت بنزینی هستند. طراحی این کپسول‌ها منوط به اجرای شدیدترین آزمون‌های ایمنی نظیر حرارت، فشارهای بسیار زیاد، تیراندازی و برخورد‌های شدید است.

یک کیلوگرم گاز معادل 33/1لیتر بنزین و 22/1لیتر گازوئیل است.

رانندگی در ارتفاعات

در ارتفاعات، هوا رقیق‌تر شده و موتور با ترکیب سوخت غنی‌تری (نسبت بیشتری از سوخت به هوا) کار می‌کند. به همین خاطر قدرت موتور به دلیل کاهش تنفس موتور و تامین اکسیژن کمتر و همچنین جریان غنی‌تر و شدیدتر سوخت افت می‌کند. در این حالت چون موتور گازسوز به علت اینکه گاز در حدود 12درصد حجم ورودی را تشکیل داده و با کاهش چگالی هوا بر اثر رقیق‌تر شدن آن، حجم سوخت نیز پایین می‌آید، توان موتور 12 تا 14درصد افت می‌کند. پس در صورت دوگانه‌سوز بودن وسیله نقلیه بهتر است در ارتفاعات از سوخت بنزین استفاده شود.

عوامل موثر بر بازده سوخت

مقادیر ارزش حرارتی خالص بنزین، گازوئیل، LPG و CNG به ترتیب 46، 43، 45 و 44 است. تفاوت زیادی بین ارزش حرارتی خالص آنها وجود ندارد اما مقادیر ارزش حرارتی به میزان زیادی به ترکیب سوخت بستگی دارد.

در بسیاری از کشورها CNG دارای بهترین ارزش است. پس از آن گازوئیل، LNG و در نهایت بنزین قرار دارند.

چنانچه یک موتور بنزینی به سوخت CNG تبدیل شده باشد به بالاترین بازده دست پیدا نخواهد کرد چون ضریب تراکم در سطح مورد نیاز برای سوخت بنزین باقی می‌ماند. بنابر این دستیابی به بالاترین راندمان فقط در خودروهای با موتورهای اصلی سوخت LNG امکان پذیر است. عموما احتمال آتش سوزی در شرایط عادی کارکرد، بسیار کم است. به علت سبک‌تر بودن گاز CNG نسبت به هوا، در فضا پراکنده می‌شود. اما بخار LPG از هوا سنگین‌تر است و به تشکیل حوضچه در نزدیکی زمین تمایل دارد. بر حسب قدرت، وسایل نقلیه دو گانه سوز (CNG) در حدود 10تا12درصد قدرت خود را به علت اینکه گاز طبیعی جای اکسیژن در محفظه احتراق موتور را می‌گیرد، از دست می‌دهند.

موتور گاز سوز داغ‌تر از بنزین

موتورهای گاز سوز که از عملکرد بنزینی تبدیل به موتور گاز سوز شده‌اند دارای اگزوزهایی با درجه حرارت بیشتر هستند. از طرفی در موتورهای بنزینی، بنزین تاثیر خنک کننده‌ای در سیستم مکش سوخت و سیلندرها دارد. این مساله در مورد گاز اتفاق نمی‌افتد. باید توجه داشت که یک مخلوط گازی تمایل به احتراق آهسته‌تری نسبت به بنزین دارد و ممکن است به هنگام عبور و خروج از سوپاپ‌ها باز هم در حال سوختن باشد.

کوبش موتورهای گازسوز

کارکرد موتور در شرایط جوی با درجه حرارت بالا، زمان‌بندی نادرست، احتراق تغییرات آنالیز و ترکیب شیمیایی گاز مهمترین علل کوبش در موتورهای گاز سوز هستند.

بنابراین این گاز طبیعی بادرصد متان بالا، کوبش موتورهای گاز سوز را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

سوالات عمومی در مورد CNG

این پرسش‌ها توسط مردم در هنگام سوخت‌گیری از پمپ گاز مطرح شده‌اند. پاسخ به این پرسش‌ها در جهت هر چه سریعتر شدن روند گازسوز کردن خودروها خالی از لطف نخواهد بود.

فرق گاز طبیعی با CNG چیست؟

CNG همان گاز طبیعی است که ما روزانه آن را در خانه، محل کار خود و یا کارخانجات با فشار پایین استفاده می‌کنیم. بدیهی است ذخیره‌سازی گاز در چنین فشاری به واسطه حجم زیاد مورد نیاز به صرفه نیست. از طرفی به خاطر تراکم آن در صورت استفاده در خودرو، زمان‌های تجدید سوخت‌گیری فوق‌العاده کوتاه خواهد شد. در صورتی که گاز طبیعی (NG) تا فشار حدود 3600PS تراکم شود، ما CNG خواهیم داشت.

آیا به هنگام استفاده از CNG، بوی گاز درون خودرو می‌پیچد؟

خوردوهای CNG سوز نظیر خودروهای بنزین سوز بدون بو هستند. در صورتی که در خودروهای CNG سوز بوی گاز احساس کردید، سریعا باید مدار سوخت‌رسانی را از نظر نشست احتمالی مورد بازرسی قرار دهید.

تبدیل خودرو به CNGسوز چگونه تمام می‌شود؟

باک مخصوصی در صندوق عقب خودرو شما نصب می‌شود و مداراتی که بتواند گاز را در جهت احتراق به سمت موتورها هدایت کند، به آن مرتبط می‌شود.

در صورتی که ذخیره CNG در خودرو تمام شود، می‌توان هنوز از بنزین استفاده کرد؟

بله، زمانی که شما خودروی‌ مورد نظرتان را برای استفاده از CNG تبدیل می‌کنید، هنوز کاربراتور، باک بنزین و مدار سوخت‌رسانی جهت بنزین را روی خودرویتان دارید. بنابراین به سادگی با زدن یک کلید روی داشبورد، می‌توانید مسیر بنزین، به سمت موتور را برقرار کنید، اما به هر حال استفاده از CNG برای شما ارزان‌تر خواهد بود.

آیا لازم است که هر چند وقت یک بار حتی در صورت عدم نیاز اجباری از بنزین استفاده شود؟

بله این مساله، یعنی استفاده هر چند وقت یک بار از بنزین باعث روانکاری مکانیزم کاربراتور و آمادگی بهتر سیستم سوخت‌رسانی بنزین در واقع لازم خواهد شد.

نصب کیت مخصوص و تبدیل خودرو به CNGسوز چقدر زمان می‌برد؟

انجام این تبدیل 4 یا 5 ساعت بیشتر وقت نمی‌گیرد، اما افزایش روزافزون تقاضا برای انجام این تغییرات می‌تواند به واسطه ازدحام باعث طولانی‌تر شدن زمان انتظار مشتری شود.

با یک باک پر CNG، به طور معمول 10 تا 15لیتر بنزین، گاز طبیعی را در خود ذخیره می‌کند. بدیهی است اگر میزان مصرف خودروی‌تان را با واحد Km/Litr در این عدد ضرب کنید، میزان مسافت پیمودن با یک باک پر از CNG به دست می‌آید. برای مثال برای یک خودرو متوسط با حجم سیلندر 1300 سی‌سی این مسافت چیزی در حدود 155کیلومتر خواهد بود در صورت نیاز با افزودن تعداد باک می‌توان این مسافت را افزایش داد.

آیا استفاده از گاز طبیعی فشرده در خودرو ایمن است؟

بله CNG به خاطر سه ویژگی مهم از سوخت‌های بنزین، گازوئیل و LPG ایمن‌تر است. اول آنکه وزن مخصوص CNG برابر 587/0 است این به آن معنا است که این گاز از هوا نیز سبک‌تر است. بنابراین در صورتی که نشست کند، در جو، صعود کرده و محو می‌شود. دوم اینکه درجه حرارت خوداشتغالی CNG برابر 700درجه سانتیگراد است، در حالی که درجه حرارت خوداشتغالی بنزین 455درجه سانتیگراد است. سومین مورد، این که باک‌های ذخیره CNG از فولادهای آلیاژی خاص و با رعایت بالاترین سطوح ایمنی ساخته می‌شوند که بسیار محکم‌تر و ایمن‌تر از باک‌های بنزین خودروها هستند.

آیا باک ذخیره CNG در خودرو با چنین فشار بالای گاز درون آن ایمن است؟

بله، باک‌های ذخیره CNG از فولادهای آلیاژی خاص و به صورت کاملا یکپارچه ساخته می‌شوند. هیچ نوع جوشی در ساخت این باک به کار نرفته و باک براساس استانداردهای معتبر بین‌المللی قبل از نصب مورد تست قرار می‌گیرد. به‌علاوه این باک‌ها به دیسک‌های پاره‌شونده ضدانفجار (Burst disc) مجهز هستند که در صورت افزایش بیش از حد فشار یا به هنگام آتش‌سوزی‌ این دیسک‌ها پاره شده و فشار مخزن به شدت افت کرده و بخش اعظم گاز خارج می‌شود.

آیا وجود باک ذخیره پرفشار گاز در خودرو حتی به هنگام تصادف‌های شدید نیز ایمن است؟

CNG سال‌ها است که در کشورهایی چون نیوزیلند، ایتالیا، آرژانتین و آمریکا به عنوان سوخت خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد و تمام این کشورها آن را ایمن‌تر از بنزین شناخته و اعلام کرده‌اند.

آیا استفاده از CNG برای موتور خودرو ضرری نداشته و به آن آسیب نمی‌زند؟

خیر به هیچ عنوان بالعکس عمر برخی از قطعات موتور در صورت استفاده CNG افزایش خواهد یافت. به عنوان مثال عمر مفید روغن موتور تا حد زیادی افزایش می‌یابد، چرا که CNG باعث آلودگی یا رقیق شدن روغن موتور نمی‌شود. از طرفی چون هیچ‌گونه سربی به همراه این سوخت نیست رسوبات سخت سرب روی شمع‌ها ایجاد نشده و عمر مفید شمع‌ها نیز تا حد چشمگیری افزایش می‌یابد. همچنین از آنجا که CNG سوختی گازی است، هیچ کربنی به عنوان محصول احتراق تشکیل نشده و سطح داخلی موتور تمیز باقی می‌ماند.

چرا دود و دمه خروجی از اگزوز خودروهای CNG سوز کم و محدود است؟

زیرا CNG در عمل سوختی پاک و تا حد بسیار زیادی عاری از آلاینده‌های زیست محیطی است از انجام که عمده ترکیب اصلی گاز طبیعی را متان تشکیل می‌دهد خروجی اگزوز خودروهای CNG سوز شامل بخار آب و جز کوچکی مونوکسید کربن است.

با توجه به اینکه کربن یا ذرات دیگری در خروجی اگزوز وجود ندارد دود خروجی از اگزوز بسیار جزئی و قابل اغماض است. به دلایل فوق خودروهای CNG سوز به راحتی و بدون به کارگیری هر نوع تجهیزات جانبی و خارجی (نظیر مبدل‌های کاتالیستی در خودروهای بنزینی سوز)ف قادر خواهند بود برآورده کننده کلیه الزامات مشخص شده در استانداردهای زیست محیطی باشند.

عملکرد و کارایی CNG در مقایسه با بنزین در یک خودروی تبدیل شده به دوگانه‌سوز چگونه است؟

هنگام استفاده از CNG شتاب حرکت خودرو در مقایسه با بنزین اندکی کمتر خواهد بود که این مساله به واسط افت 5 تا 15درصدی قدرت موتور به هنگام استفاده از CNG است. شایان ذکر است این میزان افت توان موتور را می‌توان با تنظیم کیت CNG به حداقل رساند و در شرایط معمول رانندگی در شهر این میزان افت قدرت، محسوس نخواهد بود.

آیا تجهیزات و سیستم سوخت‌رسانی CNG نصب شده روی خودرو نیاز به تعمیر یا سرویس خاصی دارد؟

به طور کلی این سیستم سوخت‌رسانی سیستم پیچیده‌ای نیست و به راحتی می‌تواند سال‌ها بدون اشکال کار کند اما برای آنکه همواره در شرایط حداکثر کارایی خود قرار داشته باشد بازدید دوره‌ای تجهیزات مربوط به آن بعد از هر یک‌هزار کیلومتر کارکرد پیشنهاد می‌شود که ترجیحا می‌باید نزد همان تکنسین مجازی که خودرو را گازسوز کرده انجام شود.

آیا خودروهای دیزل را نیز می‌توان CNG سوز کرد؟

بله می‌توان خودروهای دیزل را هم به CNG سوز هم به دوگانه‌سوز (Dual Fuel) برای مصرف CNG و گازوئیل تبدیل کرد.

با وجود مزایای بسیار استفاده از CNG چرا کشورهای توسعه یافته از آن استفاده نمی‌کنند؟

بد نیست بدانیم که CNG در سطح جهان سوخت جدیدی نیست و خودروها از دهه 1920 میلادی تاکنون از این سوخت استفاده کرده‌اند. در حال حاضر ایتالیا 240 جایگاه عرضه CNG، بیش از 300هزار خودروی CNG سوز دارد. در نیوزیلند نیز حدود 250هزار خودرو در سال‌های اخیر CNG سوز شده‌اند و حدود 250 جایگاه، عرضه CNG در این کشور را بر عهده دارند. آرژانتین نیز در چند ساله اخیر برنامه‌ریزی گسترده‌ای را برای استفاده CNG طرح‌ریزی کرده و در حال حاضر 700هزار خودروی CNG سوز دارد. سومین مورد اینکه باک‌های ذخیره CNG از فولادهای آلیاژی خاص و با رعایت بالاترین سطح ایمنی ساخته می‌شوند که بسیار مستحکم‌تر و امن‌تر از پلاک‌های بنزین خودروها هستند .

آلودگی هوا

تعدادی از اکسیدها که به مقادیر مختلف در هوا وجود دارند ، به محیط زیست زیان می رسانند . تمدن امروز مواد بیگانه ای را به میزان روز افزون وارد جو می کنند . مواد زیان بخش زاید به ترتیب مقدار عبارتند از :

مونواکسید کربن

کربن مونوکسید، (با فرمول شیمیایی CO)، گازی است که بر اثر ناقص سوختن کربن بوجود می‌آید. این گاز بسیار سمی است اما رنگ و بوی خاصی ندارد.

تمامی وسایل و دستگاه‌هایی که وظبفه سوزاندن چیزی را دارند (مانند یک بخاری گازی یا نفتی، یک آب‌گرم‌کن و یا حتی موتور یک خودرو) تا حدودی مونواکسیدکربن تولید می‌کنند، میزان این تولید به شرایط احتراق (سوختن) بستگی دارد؛ هرچه میزان اکسیژن در هنگام سوختن کمتر باشد بخش بیشتری از کربن‌ها دچار ناقص سوزی می‌شوند و به جای کربن دی‌اکسید (CO_۲) مونواکسیدکربن تولید می‌کنند.

افرادی که در یک فضای سربسته در معرض استنشاق این گاز قرار می‌گیرند ابتدا احساس کرختی و خواب آلودگی می‌کنند و در صورتی که هرچه سریعتر مکان را ترک نکنند و یا هوای تازه تنفس نکنند دچار بیهوشی و در نهایت خفگی می‌شوند.

برای دوری از خطرات همین گاز است که مدام توصیه می‌شود برای بخاری‌های گازی منازل حتماً از دودکش‌های کلاهک دار استفاده شود.

دی اکسید گوگرد

گوگرد دی‌اکسید یک ترکیب شیمیایی به شکل گاز در دمای اتاق با فرمول SO₂ میباشد. این ماده توسط آتشفشان‌ها و بسیاری از فعالیت‌های صنعتی تولید می شود. سوختن نفت و ذغال سنگ به علت وجود ترکیبات گوگردی در آنها با تولید این گاز همراه است. معمولاً کاتالیزگرهایی چون NO₂ در جو باعث واکنش این گاز با بخار آب موجود در هوا و تشکیل اسید سولفوریک می شود. این گاز بی رنگ سمی دارای جرم مولی ۶۴٫۰۷ گرم بر مول، چگالی ۲٫۵۵۱ گرم بر لیتر، نقطهٔ ذوب ۷۵٫۵- درجهٔ سانتی گراد و نقطهٔ جوش ۱۰٫۰- درجهٔ سانتی گراد است و اشتعال زا نیست.

مونو اکسید نیتروژن

مونوکسید دی نیتروژن یا نیتروز اکساید یا گاز خنده (N2O) یکی از ترکیبات نیتروژن می‌باشد که اولین بار در سال ۱۷۹۹ در دندانپزشکی استفاده شد. امروزه از آن در پزشکی برای القاء و ادامه بیهوشی‌مصرف می‌شود. این دارو همچنین بامقادیر مصرف کم به‌عنوان ضد درد دراعمال جراحی زنان و زایمان و برای اعمال‌جراحی که در آنها به بیهوشی کامل بیمار نیاز نیست، مصرف می‌شود.

نیتروژن اکسید (N_۲O) گازی بی رنگ، بی بو و غیر قابل اشتعال است. N_۲O سمی نیست اما خنده آور است.

هیدروکربن ها

گرچه استانداردهای ملی کیفیت هوا اصولاً در سال 1971 برای هیدروکربن‌های غیرمتانی تصویب شد، اما تا سال 1983 که بازنگری گسترده‌ای روی آن انجام گرفت، عملاً مورد استفاده قرار نگرفت. هیدروکربن‌ها همراه با اکسیدهای نیتروژن در حضور نور آفتاب موجب تشکیل اکسیدان‌های فتوشیمیایی، از جمله ازون می‌شوند که اثرات مخربی روی سلامت انسان و روی گیاهان دارند. بدین دلیل اعتقاد بر این بود که تدوین استاندارد برای ازون مناسب‌تر از استاندارد برای هیدروکربن‌هاست.

مطالعات انجام شده بر روی تاثیر بسیاری از هیدروکربن‌های گازی با غلظت‌های موجود در آتمسفر اثر تخریبی و مستقیم آنها را بر سلامت انسان ثابت نمی‌کند. بررسی‌ها در مورد سرطانزایی گروه‌های هیدروکربنه معین نشان می‌دهد که برخی سرطان‌ها به علت مجاورت با هیدروکربن‌های آروماتیک موجود در دوده و قیر، ظاهر شده‌اند. برخی ذرات سرطانزا، از جمله هیدروکربن‌های آروماتیک چند هسته‌ای در هوای آزاد قابل تشخیص هستند.

گروه گسترده هیدروکربن‌های گازی اغلب از نظر خورندگی اثر قابل سنجشی روی مواد باقی نمی‌گذارند. از بین تمام هیدروکربن‌ها، تنها اتیلن در غلظت‌های شناخته شده در هوای تنفسی، اثرات نامطلوبی روی گیاهان دارد. اثر اصلی اتیلن، بازدارندگی در رشد گیاهان است. اتیلن با غلظت‌های ppm ٠.٠٠١ تا ٠.۵  سببتحریک گیاهان حساس از جمله افتادگی گل‌ها و عدم بازشدن درست برگ‌ها می‌شود. ایجاد صدمه به گل‌های ارکیده و پنبه به اثبات رسیده است.

با وجود آنکه در حال حاضر هیدروکربن‌ها در یک گروه کلی از آلاینده‌ها جزء فهرست آلاینده‌های اصلی قرار نگرفته اند ، تعداد زیادی از ترکیبات هیدروکربنه خاص در بین 189 آلاینده خطرناکی هستند که تحت نام تبصره مواد سمی هوا در قانون هوای پاک مصوب 1990 قرار دارند.

هیدروکربن های هالوژن دار

 هیدروکربنهای دارای کلرفلوئر برم و ید(هالوژنها) باهیدروکربنهای نفتی تفاوت دارند چراکه اکثر انها براحتی طی اکسیداسیون شیمیایی یا فعالیت باکتریایی تجزیه نمی گردند. 
  
هیدروکربنهای دارای کلرفلوئر برم و ید(هالوژنها) باهیدروکربنهای نفتی تفاوت دارند چراکه اکثر انها براحتی طی اکسیداسیون شیمیایی یا فعالیت باکتریایی تجزیه نمی گردند.مشابه فلزات الاینده های پایدار بوده واضافات دائمی در محیط زیست دریایی هستند.برخلاف فلزات بیشتر انها ساخته دست انسان بوده وبصودژرت طبیعی وجود ندارندو درضمن در رسوبات وبدن جانوران مجتمع میشوند.اکثریت بزرگی از انها حاوی کلر هستند وتحت عنوان هیدروکربنهای کلردارشناخته می شوند.

ذرات ریز معلق

يك مطالعه جديد نشان مي‌دهد استنشاق‌ذرات ريز فلزات موجود در آلاينده‌هاي هوا احتمال ابتلا به سرطان ريه را افزايش مي‌دهد. محققان با بررسي موارد سرطان ريه در تگزاس ارتباطي را بين فلزات موجود در ذرات ريز معلق در هوا و ميزان ابتلا به سرطان ريه "آدنوكارسينوما" يافتند. اين نوع سرطان اغلب زنان غيرسيگاري را مبتلا مي‌كند. دكتر ايوون كويل استاديار طب داخلي در مركز پزشكي "يوتي‌ساوت وسترن" در دالاس مي‌گويد اين تحقيق به روشن شدن علت بروز سرطان ريه در زنان به ويژه زنان غيرسيگاري كمك مي‌كند.
كويل و همكارانش از سال ‪ ۱۹۹۵‬تا ‪ ۲۰۰۰‬بيش از ‪ ۸۰‬هزار مورد سرطان ريه را در ‪ ۲۵۴‬منطقه تگزاس شناسايي كردند و نتايج را با اطلاعات آلودگي هواي صنعتي كه طي سالهاي ‪ ۱۹۸۸‬تا ‪ ۲۰۰۰‬به سازمان حفاظت محيط زيست آمريكا گزارش شده بود مقايسه كردند.
اين مقايسه نشان داد ميزان بروز سرطان در مناطقي كه بيشترين آلودگي را دارد شايعتر است و در مناطقي كه آلودگي كمتر است ميزان سرطان نيز پايين‌تر است.
ذرات معلق در هوا كه از ذرات بسيار كوچك گرد و غبار و آب تشكيل شده است در اثر سوزاندن سوختهاي فسيلي كه معمولا با فرايندهاي صنعتي يا خودروها ارتباط دارد وارد جو زمين مي‌شود.
كوچكترين اين ذرات ‪ PM 2.5‬نام دارد و حاوي فلزات سنگين است. ضخامت اين ذره دو و نيم ميكرومتر است كه ‪ ۱۰۰‬بار از موي انسان نازكتر است.  تحقيقات قبلي نشان داده است اين ماده در بروز سرطان ريه نقش دارد.
سازمان حفاظت محيط زيست اين ماده را يكي از شش آلاينده در قانون هواي پاك قرار داده است و حد مجازي براي آن تعيين كرده كه هر پنج سال يكبار اين سازمان استانداردها را به روز مي‌كند.

شهرت تجاری نانوفیلتراسیون از اوایل سال های 1980 آغاز شده و در سال 1988 اولین نانوغشاها از جنس مواد سرامیکی به صورتتجاری و کاربردی مورد استفاده قرار گرفت. بعدها نانوغشاهایی از جنس مواد پلیمری آلی جهت کاربردهای خاص به بازار عرضه شد.

در حال حاضر غشاهای نانو در بخش های مختلف صنایعی چون بیوتکنولوژی، صنایع غذایی و کشاورزی، تولید آب آشامیدنی و حفاظت محیط زیست به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال، می توان به جداسازی مواد معدنی از لاکتوز در صنایع شیر، بازیابی و استفاده مجدد از آب مصرفی در پساب های رنگی و تصفیه آب شرب در یک مقیاس بزرگ اشاره کرد.

کاربردهای ممکن فرایند نانوفیلتراسیون در صنایع مختلف

غذایی:

- نمک زدایی از محلول پنیر
- نمک زدایی از محلول شکر
- بازیابی مواد غذایی در فرایند تخمیر
- تصفیه پساب
- خالص سازی اسیدهای آلی

نساجی، چرم و کاغذ:

- جداسازی اسیدهای آمینه
- بازیابی رنگینه ها از پساب
- بازیابی آب و نمک از پساب
- بازیابی مواد آهاری از پساب آهارگیری
- بازیابی و استفاده مجدد از یون های کروم
- تصفیه پساب

شیمیایی:

- بازیابی محلول سفیدگری
- حذف گاز دی اکسیدکربن در فرایند گازی
- تهیه برومید
- بازیابی قلیا در فرایند تولید سلولز و ویسکوز
- رسوب سولفات کلسیم

الکترونیک و آّبکاری:

- جداسازی فلزات سنگین از محلول اسیدها
- حذف سولفات های فلزی از پساب
- حذف نیکل

تولید آب:

- بازیابی هیدروکسید لیتیم در تصفیه پساب باتری سازی
- حذف مواد روغنی از آب
- حذف سختی از آب
- حذف مواد آلی طبیعی
- حذف سموم دفع آفات از آب
- حذف فلزات سنگین، آهن، مس، روی و سیلیکا
- تصفیه آب های شور

کشاورزی:

- حذف فسفات، سولفات، نیترات و فلوراید
- حذف سلنیوم از آب زهکشی

ویژگی ها و مشخصات اصلی و اساسی فرایند نانوفیلتراسیون عبارتند از:

- جرم مولکولی ذرات و مولکول های احتباس شده توسط این غشا بین 200 تا 2000 گرم بر مول (دالتون) قرار می گیرد.

- میزان احتباس ذرات باردار تابع بار یونی آن ها می باشد نه جرم مولکولی آن ها

- محدوده فشار اعمال شده در این فرایند در مقایسه با فرایند اسمز معکوس کمتر و بالعکس دبی جریان عبوری از غشا به مراتب بیشتر از دبی به دست آمده از فرایند اسمز معکوس در یک فشار ثابت می باشد.

- دبی جریان خروجی و عبوری از غشاهای نانو براساس آنالیز تئوری های دو پدیده نفوذ و جابجایی قابل توصیف است.

به دلیل استفاده از پلیمرهای یونی در ساخت غشاهای نانو، احتباس ذرات یونی از مکانیزم اثر دافعه دونان (Donnan Exclusion) تبعیت می کند. بررسی جزییات مکانیزم های انتقال مواد در غشا نشان می دهد که این نوع مکانیزم از ویژگی های خاص غشاهای نانو در مقایسه با دو نوع غشای اسمز معکوس و اولترافیلتراسیون می باشد.

در نانوغشاها یک انتخاب در احتباس بین یون های تک ظرفیتی و دوظرفیتی وجود دارد. به عبارت دیگر توسط فرایند نانوفیلتراسیون امکان جداسازی یون های یک ظرفیتی از دوظرفیتی وجود دارد. در حالی که علی رغم احتباس خیلی زیاد فرایند اسمز معکوس، این نوع جداسازی به وسیله غشاهای اسمز معکوس وجود ندارد.

همچنین در غشاهای نوع نانو اختلاف بسیار مهمی در نفوذپذیری بین دو ذره ای که از نظر جرم مولکولی یکسان ولیکن دارای بارهای یونی مخالف (مثل یک ذره یونی مثبت یا منفی، و یک ذره خنثی) هستند، وجود دارد. در حالی که چنین اختلافی در دو نوع غشای اسمز معکوس و اولترافیلتراسیون دیده نمی شود.

ساختار نانوغشاها

غشاهای استفاده شده در فرآیند نانوفیلتراسیون، برحسب ماهیت آلی یا معدنی، از پلیمرها و یا اکسیدهای فلزی ساخته شده اند و دارای یک ساختار اسیمتریک هستند. یک نانوغشا از سه لایه، که هر یک نقش ویژه ای دارد تشکیل شده است:

- یک لایه اولیه با قطر روزنه های بزرگتر از 50 نانومتر به منظور دادن مقاومت مکانیکی خوب به غشا و امکان کسب دبی جریان عبوری بالا.

- یک یا چندین لایه میانی با قطر منافذ بین 2 و 50 نانومتر که ارتباط بین لایه حفاظتی و لایه فعال را مطمئن می سازد.

- یک لایه فعال که توسط آن عمل جداسازی توسط فرآیند نانوفیلتراسیون انجام می شود. ضخامت این لایه به نسبت کم بوده و اغلب در حدود کمتر از میکرون با قطر روزنه های در مقیاس نانومتر می باشد. توزیع اندازه این روزنه ها خیلی باریک می باشد. این لایه ضمن داشتن دبی جریان عبوری بالا، دارای ویژگی خاص در انتخاب فرآیند جداسازی بین ذرات یونی و غیریونی، که جرم مولکولی آن ها کمتر از 2000 گرم بر مول است، می باشد.

فراتر از این ساختار عمومی و کلی، غشاهای نانو از خصوصیت های فیزیکی و شیمیایی ویژه ای در ارتباط با ماهیت آلی یا معدنی خود برخوردار هستند.

مشخصه های غشاهای پلیمری آلی


غشاهای نانو ساخته شده از مواد پلیمری آلی، مشابه غشاهای اسمز معکوس، دارای یک ساختار کمپوزیت بوده که طی یک فرآیند دو مرحله ای به شرح زیر ساخته می شوند:

- ابتدا یک لایه پلیمری متخلخل با قطر روزنه های بزرگتر از 50 نانومتر به ضخامت بین 40 تا 100 میکرومتر به صورت لایه میانی روی یک منسوج بافته شده یا بی بافت قرار می گیرد.

- سپس یک لایه فعال با ضخامت کم، بین 0.3 تا 3 میکرومتر توسط فرآیندهایی چون پلیمریزاسیون روی لایه قبلی ایجاد می شود. این لایه فعال خواص انتقال و انتخاب در جداسازی را برای نانوغشا ایجاد می کند.

لایه میانی آن ایزوتروپ (Anisotrope)بوده که اغلب بر پایه پلی سولفون می باشد. این لایه دارای نفوذپذیری بسیار بالایی است. بعضی از غشاها ممکن است دارای چندین لایه میانی باشند.
لایه فعال باید علاوه بر داشتن احتباس ویژه در فرآیند جداسازی، از مقاومت مکانیکی و شیمیایی خوبی برخوردار باشد. به عنوان مثال بعضی از لایه های فعال از طریق پلیمریزاسیون بین سطحی توسط ترکیبات آروماتیک سه عاملی روی لایه میانی ایجاد می شوند.

در دیدگاه اول، توانایی جداسازی لایه فعال، تحت اثر یک سد فیزیکی ایجاد شده توسط غشا، در نظر گرفته می شود که عبور از این غشا تابع اندازه مولکولی ذرات است. به عبارت دیگر ذراتی که دارای قطر کمتر از قطر روزنه های لایه فعال هستند می توانند از این لایه عبور کرده و در نتیجه ذرات بزرگ تر احتباس می شوند.

توانایی جداسازی نانوغشا با اثر بار یونی که ناشی از ماهیت شیمیایی پلیمرهایی که در ساخت این لایه فعال استفاده می شوند ارتباط دارد. در حقیقت در بین مواد سازنده ای که تشکیل دهنده لایه فعال غشاهای نانو می باشند، گروههای فعال چون آمید، کربوکسیل و حتی سولفون وجود دارد. این گروهها ممکن است یا به طور دائم و یا تابع محلولی که در تماس با این غشا خواهد بود، به صورت یونی باردار شوند.

مشخصه های غشاهای معدنی

نانوغشاهای معدنی یا سرامیکی دارای یک ساختاری مشابه غشاهای معدنی از نوع میکروفیلتراسیون و اولترافیلتراسیون هستند. تنها اختلاف آن ها در لایه نهایی است. این لایه در نانوغشاهای معدنی دارای ساختار متخلخل با اندازه حفره های میکرو یعنی قطر منافذ کمتر از 2 نانومتر می باشد.

از نظر اصول اولیه، ساختار چند لایه ای غشاهای سرامیکی مشابه ساختار نانوغشاهای پلیمری است. به طور عمومی این لایه های فعال در نانوغشاهای معدنی توسط فرآیند سل-ژل به دست می آیند.

فرآیند سل-ژل یکی از فرآیندهای شیمیایی است که در دمای پایین برای تولید اشیاء، فیلم ها، فیبرها، ذرات یا کمپوزیت ها مناسب می باشد که می توانند بعد از یک مرحله فرآیند تکمیلی به صورت تجاری مصرف شوند. به وسیله فرآیند سل-ژل می توان ساختار میکرو محصولات را در محدوده 1 تا 100 نانومتر که ساختاری در مرتبه مولکولی می باشد به دست آورد. این مواد اغلب مشخصه های فیزیکی و شیمیایی یکنواختی دارند. سل ها ذرات کلوئیدی پراکنده در محلول به ابعاد 100-1 نانومتر هستند که به علت کوچکی بیش از حد به وسیله حرکت براونی در محلول به حالت معلق باقی می مانند. ژل ها نیز از یک شبکه جامد و به هم پیوسته با منافذی به ابعاد زیر میکرومتر و زنجیرها پلیمری می باشند که طول متوسط آن ها بزرگتر از یک میکرومتر است. در حقیقت فرآیند سل-ژل سنتز شبکه معدنی توسط واکنش های شیمیایی در محلول و در دمای پایین است که به دلیل تشکیل شبکه بی شکل (در مراحل اولیه) در مقابل فرآیند کریستاله شدن در محلول قرار دارد.

در این فرآیند برای تهیه نانوغشا اغلب از اکسیدهای فلزی، که از محلول فلزات آلی یا نمک های معدنی حاصل می شود، استفاده می گردد. سپس لایه های نازک با تخلخل قابل کنترل توسط نانوذرات اکسیدهای مواد معدنی با قطر کمتر از 10 نانومتر تشکیل می شود.

یکی از ویژگی های مهم اکسیدهای معدنی یاد شده، خاصیت آمفوتر بودن آن ها می
باشد،همچنین پدیده هیدراسیون در سطح غشا و روی دیواره حفره های غشا انجام می شود. پدیده هیدراسیون علت تشکیل بارهای الکتریکی در سطح شده که تابعی از محتویات محلولی است که با غشا در تماس می باشد.

برای هر اکسید یک محدوده pH وجود دارد که در آن بارهای مثبت و منفی سطح غشا با هم برابر است و در مجموع سطح از نظر بار الکتریکی خنثی است. این نقطه از pH را در اصطلاح نقطه بار صفر گویند. این محدوده pH به نوع اکسید و همچنین درجه حرارتی که هنگام ساخت غشا به مواد وارد شده است، بستگی دارد. شناخت این محدوده pH برای اکسیدهای فلزی یک پارامتر مهم محسوب می شود و در واقع این پارامتر رفتار نانوغشاهای سرامیکی را در مقابل محلول نشان می دهد. هنگامی که اکسید فلزی در تماس با محلول های یونی قرار می گیرد، یون های با بار مخالف لایه فعال غشا جذب سطح شده و تولید یک لایه ثانویه می کند. این لایه را لایه استرن (Ste layer) گویند. در محدوده ای از pH برآیند بارهای الکتریکی موجود در سطح پس از جذب یون های مخالف و تشکیل لایه ثانویه تولید یک سطح در مجموع خنثی می کند. این نقطه pH را نقطه ایزوالکتریک می گویند. پایین تر از نقطه pH ایزوالکتریک، سطح در مجموع به صورت مثبت و بالاتر از آن به صورت منفی باردار خواهد بود. از نظر علمی برای توصیف رفتار غشاها در تماس با محلول های واقعی، نقطه ایزوالکتریک ارجحیت بیشتری نسبت به نقطه بار صفر دارد.

 منبع :http://forum.p30world.com/showthread.php?t=448334

ترمودینامیک شیمیایی
تعیین سمت و سوی واکنش
ترمودینامیک شیمیایی در عمل ، برقراری چهارچوبی برای تعیین امکان پذیربودن یا خود به خود انجام شدن تحولی فیزیکی یا شیمیایی معین است. به عنوان مثال ، ممکن است به حصول معیاری جهت تعیین امکان پذیر بودن تغییری از یک فاز به فاز دیگر بطور خود به خود مانند تبدیل گرافیت به الماس یا با تعیین سمت و سوی خود به خود انجام شدن واکنشی زیستی که در سلول اتفاق می‌افتد، نظر داشته باشیم.

در حلاجی این نوع مسائل ، چند مفهوم نظری و چند تابع ریاضی دیگر بر مبنای قوانین اول و دوم ترمودینامیک و برحسب توابع انرژی گیبس ابداع شده‌اند که شیوه‌های توانمندی برای دستیابی به پاسخ آن مسائل ، در اختیار قرار داده‌اند.

تعادل
پس از تعیین شدن سمت و سوی تحولی طبیعی ، ممکن است علم بر میزبان پیشرفت آن تا رسیدن به تعادل نیز مورد توجه باشد. به عنوان نمونه ، ممکن است حداکثر راندمان تحولی صنعتی یا قابلیت انحلال دی‌اکسید کربن موجود در هوا ، در آبهای طبیعی یا تعیین غلظت تعادلی گروهی از متابولیتها ( Metabolites ) در یک سلول مورد نظر باشد. روشهای ترمودینامیکی ، روابط ریاضی لازم برای محاسبه و تخمین چنین کمیت‌هایی را بدست می‌دهد.

گرچه هدف اصلی در ترمودینامیک شیمیایی ، تجزیه و تحلیل در بررسی امکان خود به خود انجام شدن یک تحول و تعادل می‌باشد، ولی علاوه بر آن ، روشهای ترمودینامیکی به بسیاری از مسائل دیگر نیز قابل تعمیم هستند. مطالعه تعادلهای فاز ، چه در سیستم‌های ایده آل و چه در غیر آن ، پایه و اساس کار برای کاربرد هوشمندانه روشهای استخراج ، تقطیر و تبلور به عملیات متالوژی و درک گونه‌های کانی‌ها در سیستم‌های زمین‌ شناسی می‌باشد.

تغییرات انرژی
همین طور ، تغییرات انرژی ، همراه با تحولی فیزیکی یا شیمیایی ، چه به صورت کار و چه به صورت گرما مورد توجه جدی قرار دارند؛ این تحول ممکن است احتراق یک سوخت ، شکافت هسته اورانیوم یا انتقال یک متابولیت در بستر گرادیان غلظت باشد.

مفاهیم و روشهای ترمودینامیکی ، نگرشی قوی برای درک چنان مسائلی را فراهم می آورد که در شیمی فیزیک مورد بررسی قرار می‌گیرند.

الکتروشیمی
تمام واکنش‌های شیمیایی ، اساسا ماهیت الکتریکی دارند؛ زیرا الکترونها ، در تمام انواع پیوندهای شیمیایی (به راههای گوناگون) دخالت دارد. اما الکتروشیمی ، بیش ار هر چیز بررسی پدیده های اکسایش- کاهش (Oxidation - Reduction) است. روابط بین تغییر شیمیایی و انرژی الکتریکی ، هم از لحاظ نظری و هم از لحاظ عملی حائز اهمیت است.

از واکنش‌های شیمیایی می‌توان برای تولید انرژی الکتریکی استفاده کرد، (در سلولهایی که "سلولها یا پیلهای ولتایی" یا "سلولهای گالوانی" نامیده می‌شوند) و انرژی الکتریکی را می‌توان برای تبادلات شیمیایی بکار برد (در سلولهای الکترولیتی). علاوه بر این، مطالعه فرایندهای الکتروشیمیایی منجر به فهم و تنظیم قواعد آن گونی از پدیده های اکسایش- کاهش که خارج از این گونه سلولها یا پیلها روی می دهد نیز می‌شود.

سینتیک شیمیایی (Chemical Kinetic)
سینتیک شیمیایی عبارت از بررسی سرعت واکنش‌های شیمیایی است. سرعت یک واکنش شیمیایی را عوامل معدودی کنترل می‌کنند. بررسی این عوامل ، راههایی را نشان می‌دهد که در طی آنها ، مواد واکنش‌دهنده به محصول واکنش تبدیل می‌شوند. توضیح تفضیلی مسیر انجام واکنش بر مبنای رفتار اتم‌ها ، مولکول‌ها و یون‌ها را "مکانیسم واکنش" می‌نامیم.

در ترمودینامیک و الکتروشیمی ، کارها پیش‌بینی انجام واکنش بود؛ اما مشاهدات صنعتی ، نتایج ترمودینامیک شیمیایی را به نظر تایید نمی‌کند. در این حالت نبایستی فکر کنیم که پیش بینی ترمودینامیک اشتباه بوده است؛ چون ترمودینامیک کاری با میزان پیشرفت واکنش و نحوه انجام فرایندها ندارد. نظر به اهمیت انجام فرایندها از نظر بهره زمانی ، لازم است که عامل زمان در بررسی فرایندها وارد شود.

به عنوان مثال ، کاتالیزورهای بخصوصی به نام "آنزیم‌ها" در تعیین این که کدام واکنش در سیستمهای زیستی با سرعت قابل ملاحظه به راه بیافتد، عواملی مهم هستند. مثلا مولکول "تری فسفات آدنوزین" (Adnosine triphosphate) از لحاظ ترمودینامیکی در محلولهای آبی ناپایدار بوده و باید هیدرولیز گردیده و به "دی فسفات آدنوزین" و یک فسفات معدنی تجزیه شود. در صورتی که این واکنش در غیاب آنزیمی ویژه ، "آدنوزین تری فسفاتاز" ، بسیار کند می‌باشد.

در واقع همین کنترل ترمودینامیکی سمت و سوی واکنش‌ها به همراه کنترل سرعت آنها توسط آنزیمهاست که موجودیت سیستمی با تعادل بسیار ظریف ، یعنی سلول زنده را مقدور می‌سازد. بیشتر واکنش‌های شیمیایی طی مکانیسمهای چند مرحله‌ای صورت می‌گیرند. هرگز نمی‌توان اطمینان داشت که یک مکانیسم پیشنهاد شده ، بیانگر واقعیت باشد. مکانیسم واکنشها تنها حدس و گمانهایی بر اساس بررسیهای سینتیکی‌اند.

ارتباط شیمی فیزیک با سایر علوم
همانطور که عنوان شد و از نام شیمی فیزیک پیداست، این علم ، مسائل و پدیده‌های شیمیایی را با اصول و قوانین فیزیک توجیه می‌کند و ارتباط تنگاتنگی میان شیمی و فیزیک برقرار می‌کند. علاوه بر آن ، روابط بسیار پیچیده شیمیایی با زبان ریاضی ، مرتب و طبقه‌بندی شده و قابل فهم می‌گردد. بسیاری از پدیده‌های زیستی مانند سوخت و ساز مواد غذایی در سلولهای بدن با علم شیمی فیزیک توجیه می‌شود و این ، ارتباط شیمی فیزیک را با زیست شناسی و به تبع آن پزشکی بیان می‌کند.

بسیاری از پدیده های طبیعی که به صورت خود به خودی انجام می‌گیرد، همانند تبدیل خود به خودی الماس به گرافیت ، با علم شیمی فیزیک توجیه می‌شود.

کاربردهای شیمی فیزیک
ارتباط شیمی فیزیک با سایر علوم ، کاربردهای اقتصادی و اجتماعی این علم را بیان می‌کند. به عنوان مثال ، با مطالعه الکتروشیمی ، به پایه و اساس پدیده‌های طبیعی مانند خوردگی فلزات پی برده و می‌توان از ضررهای اقتصادی و اجتماعی چنین پدیده‌هایی جلوگیری کرده و یا این پدیده‌ها را به مسیری مفید برای جامعه سوق داد. علاوه بر آن ، کاربرد قوانین ترمودینامیک مانند "نقطه اتکیتک" در جلوگیری از ضررهای جانی و مالی پدیده‌های طبیعی مانند یخ بندان بعد از بارش برف ، بسیار مفید می‌باشد (مخلوط کردن برف و نمک بر اساس نقطه اتکیتک).

فراموش نکنیم که تمامی باطری‌ها و پیلهایی که وسایل زندگی ما با نیروی آنها بکار گرفته می‌شوند، براساس قوانین شیمی فیزیک ساخته شده‌اند.

آزمايشگاه آناليز XRD
XRD يكي از تكنيكهاي مهم جهت آناليز ساختاري پليمرهاي معدني وآلي ، مينرالها، زئوليتها، فازهاي سيمان، انواع تركيبات معدني مانند سيليكاتها و كاتاليزورهاي مختلف است. اين دستگاه از قابليت هاي فراواني جهت آناليز پردازش داده ها، بانك اطلاعاتي و مقايسه داده ها برخوردار است.

دستگاه XRD اين آزمايشگاه از جديدترين دستگاههاي شركت Bruker آلمان است و از مدرنترين نرم آفزارها در اين دستگاه استفاده شده است. اين دستگاه علاوه بر رفع نيازهاي تحقيقاتي قادر است كه به بخش صنعت مانند صنايع سيمان، سراميك و ديگر صنايع شيميايي معدني سرويس دهد.

 اين دستگاه قابليت بالايي در آناليز ترکيبي نمونه‌هاي سفال، ملات، محصولات خوردگي، رنگدانه‌ها، آجر، گچ، سرباره و ...دارد. براي آناليز، هر نمونه ابتدا به صورت پودر بسيار ريز در آمده و در معرض بمباران پرتوهاي اشعه ايکس با طول موج 100-1/0 آنگستروم قرار داده مي‌شود. حاصل کار يک ديفراکتوگرام يا الگوي پراش است. هر نمونه بلورين الگوي پراش منحصر بفردي دارد که مقايسه آن با الگوهاي پراش استاندارد، نوع ترکيب شناسايي مي‌شود.

ميزان نمونه مورد نياز براي هر آناليز بسته به نوع نمونه بين 5/0 تا 3 گرم است. با توجه به مقدار نمونه از روش لام يا قرص‌سازي استفاده شود. نتايج نهايي به صورت کيفي ارايه مي‌گردد

XRD  مخفف عبارت X Ray Diffraction است . دستگاه XRD  جهت شناسائي ساختمان داخلي بلور ها استفاده مي شود و اساس كار آن روي پراش پودر ماده مورد نظر است . وجود تعداد زيادي از بلورهاي ماده در پودر آن باعث مي شود كه صفحات مختلف كريستالي به طور تصادفي در زواياي متفاوت تحت تاثير اشعه قرار گرفته و شدت پراش آنها اندازه گيري شود . دانه بندي پودر ماده مورد آزمايش بايد در محدوده 1 تا 25 ميكرون باشد تا آزمايش با دقت بيشتري انجام شود .

سالن آزمايشگاه ، شامل دو اتاق است كه يكي مخصوص دستگاههاي خنك كننده و منبع تغذيه UPS و ديگري مخصوص دستگاه XRD  و كامپيوتر هاي كنترل كننده آن است كه از طريق كابل و شيلنگ به يكديگر متصل اند .

 پس از قرار گرفتن نمونه در داخل دستگاه ، منبع ايجاد اشعه X ، روي محيط يك دايره از 5 تا 80 درجه نسبت به خط افق حركت كرده و اشعه را روي نمونه از زواياي مختلف مي تاباند .حركت منبع اشعه به وسيله كامپيوتر هاي كنترل كننده و با استفاده از نرم افزار X' Pert Data Collector حاصل مي شود . اندازه گيري هاي پراش در هر 0.02θ تكرار مي شوند . بنابر اين داده ها ، حاصل اندازه گيري پراش در 4000 نقطه خواهند بود . اندازه گيريهاي كيفي و نيمه كمي پراش ، در اين آزمايشگاه با استفاده از نرم افزار X' Pert High Score وروش مقايسه الگوي پراش اندازه گيري شده با الگوي پراش مرجع ، انجام مي شود .

 كار تاسيس اين آزمايشگاه از سال 1378 آغاز شد و هم اكنون براي انجام آزمايشات بر روي مواد مختلف استفاده مي شود .

بر اساس صحبتهاي آقاي دكتر فرزانگان ، مسئول آزمايشگاه XRD  ، دانشجويان در چارچوب درس « روشهاي تجزيه دستگاهي » امكان آشنائي و كار با دستگاه را خواهند داشت و همچنين دانشجوياني كه پروژه درسي آنها در ارتباط با آناليز پراش اشعه ايكس است ، اين امكان را خواهند يافت كه به طور عملي با دستگاه كار كنند .

 در حال حاضر، اين آزمايشگاه در ابتداي تجهيز است ونيازمند برخي اقلام مصرفي و همچنين تجهيزات جانبي ديگري ست كه با خريد اين وسايل و دستگاه فلورساني اشعه ايكس در آينده اي نه چندان دور شاهد كامل شدن آزمايشگاه خواهيم بود .

كاربرد هاي پراش اشعه X  :

·         تعيين فاز به صورت كيفي و كمي

·         كريستالوگرافي

·         تعيين بافت

·         آناليز تنش پسماند

·         تعيين فاز در لايه هاي نازك

اندازه گيري پراش :

اندازه گيري پراش به دو صورت كيفي و كمي انجام مي شود .

1.     اندازه گيري كيفي :

·        محاسبه شبكه واحد و جستجو در پايگاه داده هاي بلور براي يافتن تركيبي با همان شبكه واحد يا شبيه آن . كاربرد اين روش چندان ساده نيست ولي نيازي به وجود الگوهاي مرجع فاز در پايگاه داده ندارد .

·        مقايسه الگوي پراش اندازه گيري شده با الگوي پراش مرجع موجود در پايگاه داده PDF2-ICDD

2.       روشهاي آناليز كمي :

·        نسبت شدت مرجع (RIR) بر اساس نسبت شدت قويترين خط در نمونه به قويترين خط فاز مرجع در مخلوط 1:1

·        اضافه كردن استاندارد داخلي

·        روش ريتولد (Reitveld)

دراین بخش از وبلاگ که منهای صنایع شیمیایی نام داره و با تمامی بخشهای وبلاگ فرق میکنه به شما بازدیدکننده گرامی اطلاعات مختلفی از دنیای کامپیوتر و اینترنت ارائه میدیم امیدواریم که مفید واقع بشه  

شیمی‌ تجزیه با شناسایی ساختار فرمولی ، جدا سازی مواد ، اندازه‌گیری مقدار یک ماده و اجزا تشکیل دهنده آن سروکار دارد. از آنجا که جداسازی و اندازه‌گیری اجزای سازنده اجسام ، بر اساس خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها با استفاده از واکنشهای شیمیایی و دستگاههای آزمایشی انجام می‌گیرد، شیمی‌ تجزیه را می‌توان به دو بخش شیمی‌ تجزیه کلاسیک و شیمی ‌تجزیه دستگاهی تقسیم‌بندی کرد. بدیهی است که عملیات شناسایی و اندازه‌گیری به منظور تحقق سه هدف انجام می‌شود:

تعیین خواص کیفی

تعیین خواص کمی‌

تعیین ساختار مولکولی مواد
این دانش بیشتر جنبه عملی داشته و علاوه بر ارتباط با رشته‌های گوناگون شیمی ‌با اغلب رشته‌های مهندسی و علوم نیز پیوندی نزدیک دارد. شیمی ‌تجزیه در سالهای اخیر به دلیل پیدایش نظرات ، روشها و دستگاههای جدید اهمیت بسیار زیادی یافته و در صنایع گوناگون نیاز فراوان به آن احساس شده است. اهمیت این رشته از این ناشی می‌شود که مطالعه هیچ سیستمی ‌بدون دانستن درصد اجزا تشکیل دهنده آن ممکن نیست.

کاربرد شیمی‌ تجزیه در مسائل علمی‌ و صنعتی
پژوهش و توسعه
زمینه‌های پژوهش و توسعه عبارتند از شناسایی اجسام جدید ، پی بردن به ساختار مولکولی و خواص ویژه و طرح روشهایی برای اندازه‌گیری آنها یا شیوه‌هایی جدید برای شناسایی و اندازه‌گیری اجسامی ‌که تکنیکهای تجزیه‌ای مناسبی برای آنها وجود ندارد. همچنین شناسایی اشکالات یک روش و کوشش در برطرف کردن آنها مانند یافتن علل انفجار و مسموم شدن کاتالیزورها ، خوردگی وسایل و سرانجام شناسایی و حذف مواد مزاحم و سمی‌ در محیط کار ، افزایش بازده فراورده و استفاده از فراورده‌های جانبی از جمله موارد دیگر است.

کنترل
با تجزیه مواد اولیه ، واسطه و فراورده ، می‌توان به راحتی هر فرایندی را کنترل کرد و اشکالات فیزیکی ، مکانیکی ، شیمیایی و اقتصادی که در نتیجه تغییرات در مواد اولیه یا مواد اضافه شده حاصل می‌شود، را تشخیص داد. برای مثال ، می‌توان با تجزیه فراورده‌ها ، به دلیل نارضایتی خریداران پی برد، یا اصالت و مرغوبیت یک محصول را ثابت کرد. همچنین با توجه به نتیجه تجزیه مواد اولیه می‌توان برای انتخاب و خرید آنها از بین چند ترکیب پیشنهاد شده ، بهترین نوع را برگزید.

مراحل یک تجزیه شیمیایی
شیمی تجزیه کمی ، یعنی تعیین مقدار ماده شامل پنج مرحله است:

نمونه‌برداری

انحلال نمونه و شناسایی اجزا موجود در آن

جداسازی اجزا مورد نظر برای اندازه‌گیری

اندازه‌گیری اجزا مورد نظر

محاسبه و بحث در مورد نتایج
مشکل‌ترین قسمت یک تجزیه شیمیایی ، جداسازی ماده مورد نظر از دیگر مواد است. این مرحله اغلب مستلزم صرف وقت زیاد و دقت فراوان است. از اینرو ، اهمیت روشهای گزینش‌پذیر و ویژه برای تجزیه کمی‌ و کیفی معلوم می‌شود. در یک روش گزینش‌پذیر ، واکنشگر بکار رفته در شرایط معینی فقط با تعداد انگشت شماری از یونها یا اجسام ترکیب می‌شود. در یک روش ویژه ، واکنشگر بکار رفته در شرایط معین تنها با یک یون یا جسم ویژه ترکیب می‌شود. بنابراین ، در این روشها نیازی به جداسازی مواد خارجی نیست.

جدول روشهای شیمی تجزیه برحسب وزن نمونه

نام روش تجزیه	مقدار	نام نمونه
تجزیه ماکرو	2 تا 0.1gr	نمونه ماکرو
تجزیه نیمه میکرو	0.01 تا 0.1gr	نمونه نیمه میکرو
تجزیه میکرو	0.001 تا 0.01gr	نمونه میکرو
تجزیه زیر میکرو	3-10 تا 4-10	نمونه زیر میکرو

نکات قابل توجه در نمونه برداری
بطور کلی برای نمونه برداری و تجزیه یک ماده طبیعی یا یک فرآورده صنعتی ، باید نکات زیر را در نظر گرفت:

اطلاعات مربوط به گذشته و آینده ماده مورد آزمایش: به عنوان مثال سیمان ، که باید معین شود در سد سازی مصرف می‌شود یا در کارهای کم‌اهمیت‌تر.
تغییراتی که ماده می‌تواند تحمل کند: مثلا سایش چه اثری بر روی نمونه مورد آزمایش دارد؟ آیا باعث تجزیه یا اکسیداسیون آن می‌شود یا نه؟
رابطه بین ارزش ماده ، هدف و هزینه آزمایش: انجام یک آزمایش پرهزینه بر روی یک ماده ارزان قیمت ، صحیح نیست. مگر اینکه هدف آزمایش مهم باشد.
میزان صحت آزمایش: یعنی اگر نمونه برداری با صحتی بیشتر از اندازه‌ گیری صورت گیرد یا برعکس ، نتیجه آن اتلاف وقت خواهد بود.

نوع اطلاعات لازم: یعنی هدف از نمونه برداری و انجام آزمایش روی آن ، تنها شناسایی و محاسبه درصد اجزاء سازنده یک جسم است یا فقط تعیین فرمول شیمیایی آن مهم است و یا بررسی ساختار مولکولی و خواص فیزیکی و شیمیایی آن مورد نظر است.
حالت فیزیکی ماده ، میزان پایداری آن در شرایط معمولی و چگونگی انتقال و نگهداری صحیح نمونه ، از مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

صدرالدين‌ شيرازي‌ (ملاصدرا)
ملاصدراي‌ تكفير شده‌
-2-1 بسياري‌ از دانشوران‌ جهان، به‌ ويژه‌ ايران، تا زنده‌ بوده‌اند گرفتار مشتي‌ غوغا و بي‌سواد و جماعتي‌ قشري‌ و كوته‌نظر بوده‌اند وليكن‌ پس‌ از مرگ‌ بهره‌ يافته‌اند و افكار تابناك‌ آنها آغاز ناز و جلوه‌گري‌ كرده‌ و توتياي‌ ديدگان‌ خاص‌ و عام‌ گشته‌ است؛ براي‌ او مجالس‌ بزرگداشت‌ و تجليل‌ تشكيل‌ داده‌اند، شعرا و داستان‌ سرايان‌ در مدح‌ و ستايش‌ او داد سخن‌ داده‌اند و بر مرگ‌ او اسف‌ خورده‌اند و اشگ‌ ريخته‌اند.

‌اگر امروز اين‌ همه‌ بر سر فهم‌ افكار او سر و دست‌ مي‌شكنند و او را مايه‌ تفاخر حكمت‌ شعاران‌ مي‌دانند، در زمان‌ حيات‌ تكفيرش‌ كردند و او از ترس‌ توده‌ نادان‌ و خوف‌ جان‌ متواري‌ زيست. هيچ‌ بياني‌ نيكوتر از آنچه‌ خود او در مقدمه‌ «اسفار» از اين‌ اوضاع‌ كرده‌ و شرح‌ آن‌را گفته، رساتر و بهتر نيست. چه‌ بهتر كه‌ گوش‌ بدو فرا دهيم:
«.. مي‌خواستم‌ كتابي‌ بنويسم‌ كه‌ شامل‌ مسائل‌ پراگنده‌اي‌ باشد كه‌ در كتابهاي‌ گذشتگان‌ يافته‌ بودم. اين‌ مسائل‌ جامع‌ اقوال‌ مشائيان‌ و چكيده‌ اذواق‌ اشراقيان‌ و برخي‌ از اصول‌ رواقيان‌ بود.
«مطالبي‌ دريافته‌ بودم‌ كه‌ در هيچ‌يك‌ از كتابهاي‌ اهل‌ فن‌ و حكيمان‌ روزگاران‌ پيدا نمي‌شود و فوائدي‌ كه‌ هيچ‌يك‌ از عالمان‌ در آن‌ سخن‌ نگفته‌اند. مي‌خواستم‌ مسائلي‌ را در آن‌ بگنجانم‌ كه‌ روزگار همانند آنها را به‌ خود نديده‌ و دوران‌ افلاك‌ نظير آن‌را مشاهده‌ نكرده‌ است! «ليكن‌ موانع‌ از نيل‌ به‌ مقصود مانع‌ مي‌شد و دشمني‌ روزگار با سدهاي‌ استوار مرا از رسيدن‌ به‌ مراد باز مي‌داشت».

صدرالدين‌ شيرازي‌ (ملاصدرا)
ملاصدراي‌ تكفير شده‌
-2-1 بسياري‌ از دانشوران‌ جهان، به‌ ويژه‌ ايران، تا زنده‌ بوده‌اند گرفتار مشتي‌ غوغا و بي‌سواد و جماعتي‌ قشري‌ و كوته‌نظر بوده‌اند وليكن‌ پس‌ از مرگ‌ بهره‌ يافته‌اند و افكار تابناك‌ آنها آغاز ناز و جلوه‌گري‌ كرده‌ و توتياي‌ ديدگان‌ خاص‌ و عام‌ گشته‌ است؛ براي‌ او مجالس‌ بزرگداشت‌ و تجليل‌ تشكيل‌ داده‌اند، شعرا و داستان‌ سرايان‌ در مدح‌ و ستايش‌ او داد سخن‌ داده‌اند و بر مرگ‌ او اسف‌ خورده‌اند و اشگ‌ ريخته‌اند.

‌اگر امروز اين‌ همه‌ بر سر فهم‌ افكار او سر و دست‌ مي‌شكنند و او را مايه‌ تفاخر حكمت‌ شعاران‌ مي‌دانند، در زمان‌ حيات‌ تكفيرش‌ كردند و او از ترس‌ توده‌ نادان‌ و خوف‌ جان‌ متواري‌ زيست. هيچ‌ بياني‌ نيكوتر از آنچه‌ خود او در مقدمه‌ «اسفار» از اين‌ اوضاع‌ كرده‌ و شرح‌ آن‌را گفته، رساتر و بهتر نيست. چه‌ بهتر كه‌ گوش‌ بدو فرا دهيم:
«.. مي‌خواستم‌ كتابي‌ بنويسم‌ كه‌ شامل‌ مسائل‌ پراگنده‌اي‌ باشد كه‌ در كتابهاي‌ گذشتگان‌ يافته‌ بودم. اين‌ مسائل‌ جامع‌ اقوال‌ مشائيان‌ و چكيده‌ اذواق‌ اشراقيان‌ و برخي‌ از اصول‌ رواقيان‌ بود.
«مطالبي‌ دريافته‌ بودم‌ كه‌ در هيچ‌يك‌ از كتابهاي‌ اهل‌ فن‌ و حكيمان‌ روزگاران‌ پيدا نمي‌شود و فوائدي‌ كه‌ هيچ‌يك‌ از عالمان‌ در آن‌ سخن‌ نگفته‌اند. مي‌خواستم‌ مسائلي‌ را در آن‌ بگنجانم‌ كه‌ روزگار همانند آنها را به‌ خود نديده‌ و دوران‌ افلاك‌ نظير آن‌را مشاهده‌ نكرده‌ است! «ليكن‌ موانع‌ از نيل‌ به‌ مقصود مانع‌ مي‌شد و دشمني‌ روزگار با سدهاي‌ استوار مرا از رسيدن‌ به‌ مراد باز مي‌داشت».

«روزگار مرا از قيام‌ به‌ مقصود و رسيدن‌ به‌ هدف‌ مانع‌ آمده‌ و زمين‌ گيرم‌ كرده‌ بود؛ نمي‌توانستم‌ يافته‌هاي‌ خود را بيان‌ كنم؛ به‌ سبب‌ آنچه‌ مي‌ديدم‌ از دشمني‌ روزگار با پرورش‌ نادانان‌ و اراذل‌ و روشني‌ آتش‌ ناداني‌ و گمراهي‌ و زشتي‌ حال‌ و بدي‌ رجال. حقيقت‌ اين‌ است‌ كه‌ زمانه‌ مرا به‌ جماعي‌ كند فهم‌ و كانا مبتلا كرده‌ است‌ كه‌ چشمانشان‌ از ديدار اَنوار دانش‌ و اسرار آن‌ كور است‌ و ديدگانشان‌ همچون‌ شپرگان‌ از مشاهده‌ معارف‌ و تعمق‌ در آنها عاجز و ناتوان؛ اينان‌ تدبر در آيات‌ سبحاني‌ و تعمق‌ در حقايق‌ رباني‌ را بدعت‌ مي‌شمارند. نظر آنان‌ از ظواهر اجسام‌ برتر نمي‌رود، فكرشان‌ از اين‌ هيكلهاي‌ تاريك‌ و ظلماني‌ ارتقأ نمي‌يابد. اينان‌ مردم‌ را با مخالفت‌ و عناد خود از حكمت‌ و عرفان، محروم‌ كرده‌اند و آنها را به‌ كلي‌ از راه‌ علم‌ و اعتقاد بر علوم‌ مقدسه‌ الهي‌ و اسرار شريف‌ رباني‌ كه‌ پيامبران‌ و اوليأ بدان‌ كنايه‌ كرده‌ و حكيمان‌ و عارفان‌ بدان‌ اشارت‌ فرموده‌اند، دور مي‌دارند.»
«... جهل‌ و ناداني، ظاهر گشته‌ است‌ و علم‌ و حكمت‌ و شرف‌ آن‌ از ميان‌ رفته‌ است؛ عرفان‌ و اهل‌ آن‌ خوار گشته‌ و خلق‌ از دانش‌ و معارف، منصرف‌ شده‌اند و با عناد و سرسختي‌ از تحصيل‌ و تعلمي‌ آن‌ ممانعت‌ مي‌ورزند و طبايع‌ را از حكيمان‌ و فيلسوفان‌ نفرت‌ مي‌دهند و عالمان‌ و عارفان‌ و برگزيدگان‌ پاك‌ را مي‌رانند: كل‌ من‌ كان‌ في‌ بحرالجهل‌ و الحمق‌ اولج‌ و عن‌ ضيأالمعقول‌ و المنقول‌ اخرج، كان‌ الي‌ اوج‌ القبول‌ و الاقبال‌ اوصل‌ و عند ارباب‌ الزمان‌ اعلم‌ و افضل... هر آن‌ كس‌ كه‌ او در بحر جهالت‌ و حماقت‌ غوطه‌ورتر و از ضيأ معقول‌ و منقول‌ دورتر است، همو به‌ اوج‌ قول‌ و قله‌ اقبال‌ مردمان‌ نزديك‌تر و در نزد بزرگان‌ زمانه‌ دانشمندتر و داناتر است...»
«صدرا» از آغاز تحصيل‌ تا زمان‌ پختگي‌ و نضج‌افكار- اگر چه‌ احوال‌ گوناگون‌ و دگرگونيهاي‌ مختلف‌ پيدا كرد، سه‌ مرحله‌ را گذرانيد:

َ‌مرحله‌ شاگردي‌ و تحصيل‌
-3-1 در اين‌ مرحله‌ به‌ بررسي‌ انديشه‌هاي‌ فيلسوفان‌ و متكلمان‌ و خواندن‌ كتابهاي‌ مشائيان‌ و رواقيان‌ اشتغال‌ داشت‌ و در مقدمه‌ تفسيري‌ كه‌ بر سورة‌الواقعه‌ نوشته‌ اشاره‌ به‌ اين‌ دوره‌ كرده‌ گويد:
«پيش‌ از اين‌ من‌ بيشتر به‌ بحث‌ و تكرار اشتغال‌ داشتم‌ و كتابهاي‌ اهل‌ نظر و حكيمان‌ را مطالعه‌ مي‌كردم‌ و گمان‌ مي‌كردم‌ كه‌ چيزي‌ فرا گرفته‌ام؛ وليكن‌ وقتي‌ چشم‌ بصيرتم‌ باز شد و به‌ خود نگريستم، دريافتم‌ كه‌ اگر چه‌ چيزهايي‌ از احوال‌ مبدأ و تنزيه‌ ذات‌ باري‌ از صفات‌ امكان‌ و حدثان‌ و معاد نفوس‌ انسان‌ فرا گرفته‌ام، اين‌ همه‌ از علوم‌ حقيقي‌ نيست‌ و حقايق‌ عيان‌ جز با ذوق‌ و وجدان‌ دريافتني‌ نيست.»
‌و از اينكه‌ اوايل‌ عمر را بيهوده‌ گذرانده‌ و چون‌ اهل‌ جدك‌ مسلك‌ بحث‌ و جدال‌ را برگزيده‌ پشيماني‌ مي‌خورد، چنان‌كه‌ در مقدمه‌ اسفار مي‌گويد:
«... من‌ از خدا آمرزش‌ مي‌طلبم‌ به‌ سبب‌ آنچه‌ برخي‌ از عمر را به‌ پژوهش‌ انديشه‌هاي‌ فيلسوفان‌ و مجادلان‌ به‌ سر آوردم‌ و چون‌ آنها، در تدقيق‌ و گستاخ‌ زباني‌ و در تفنن‌ در بحث‌ بي‌پروا بودم... تا اينكه‌ به‌ روشنايي‌ ايمان‌ و ياري‌ خداي‌ منان‌ بر من‌ آشكار شد كه‌ قياس‌ آنها عقيم‌ و راهشان‌ غيرمستقيم‌ است، از اين‌ رو، رشته‌ همه‌ كارها را به‌ دست‌ وي‌ سپرديم‌ و به‌ پيامبر بيم‌ دهنده‌ او.»
برخي‌ گويند كه‌ صدرا در اين‌ مرحله‌ از عمر رساله‌ «طرح‌ الكونين» را نوشت‌ و در آن‌ رأي‌ خود را در وحدت‌ وجود صريحاً‌ واضحاً‌ بيان‌ داشت‌ كه‌ با مسلك‌ اهل‌ عرفان‌ مشابه‌ است.

َ‌مرحله‌ دوم، روزگار عزلت‌ و عبادت‌
-4-1 در اين‌ دوره‌ به‌ برخي‌ از جبال‌ قم‌ رفت‌ و مدت‌ درازي‌ در خلوت‌ و راز نياز با معبود حكيم‌ به‌ سر برد. گروهي‌ گفته‌اند كه‌ مدت‌ اين‌ عزلت‌ و خلوت‌ 15 سال‌ است‌ وليكن‌ مأخذ قول‌ خود را ذكر نكرده‌اند. در اين‌ مرحله‌ بود، كه‌ روح‌ تصوف‌ و ذوق‌ عرفان‌ در وجود او رسوخ‌ تمام‌ يافت‌ و او توانست‌ آنچه‌ از آرأ جدالي‌ و افكار مشائي‌ فراگرفته‌ پس‌ پشت‌ بيندازد و روحي‌ متواضع‌ و خليق‌ و با كمال‌ پيدا كند. خود او در اين‌ باره‌ مي‌گويد:
«نَفسِ‌ خويش‌ را با اصول‌ مجاهده‌ مشغول‌ كردم‌ و دل‌ من‌ با كثرت‌ رياضتهاي‌ سخت‌ افروخته‌ گشت، تا انوار ملكوت‌ بر آن‌ سرازير شد، پنهانيهاي‌ جهان‌ برين‌ براي‌ من‌ روشن‌ گشت‌ و انوار احديت‌ در دل‌ من‌ درخشيدن‌ گرفت‌ و الطاف‌ الهي‌ متواتر و پياپي‌ گشت؛ بدانسان‌ كه‌ بر اسراري‌ پي‌ بردم‌ و رموزي‌ بر من‌ كشف‌ شد كه‌ با برهان‌ نتوانستي‌ شد. بلكه‌ آنچه‌ پيش‌ از اين‌ برهان‌ فراگرفته‌ بودم‌ با فزونيهاي‌ بيشتري‌ از راه‌ شهود و بالعيان‌ ديدم...»

مرحله‌ تأليف‌ و بيان‌ آرأ و افكار
-5-1 بيشتر تأليفات‌ او به‌ طريق‌ اشراقي‌ و كشفي‌ است. نخستين‌ كتابي‌ كه‌ در اين‌ دوره‌ نوشت، كتاب‌ الاسفار الاربعه‌ است‌ و شايد كه‌ به‌ تأليف‌ آن‌ در اواخر مرحله‌ دوم‌ آغاز كرده‌ باشد.
‌اين‌ مراحل‌ سه‌گانه‌ ما را به‌ ياد مرحلي‌ مي‌اندازد كه‌ غزالي‌ نيز طي‌ كرد، اين‌ دو تن‌ هر دو نخست‌ به‌ تحصيل‌ و فراگرفتن‌ آرأ فيلسوفان‌ و متكلمان‌ پرداختند و سپس‌ آرأ فيلسوفان‌ و نظريات‌ متكلمان‌ را بيهوده‌ و گمراه‌ كننده‌ يافتند و گفتند كه: اين‌ سخنان‌ سالك‌ را به‌ حقيقت‌ نمي‌رساند، از اين‌ رو، آن‌ بحثها را ترك‌ گفتند و جدال‌ و پيكار و خصومتهاي‌ عقيدتي‌ را كنار گذاشتند و سرانجام‌ به‌ فضاي‌ عطر آگين‌ خيال‌انگيز تصوف‌ و فلسفه‌ اشراقي‌ دل‌ بستند و آرام‌ گرفتند.

َ‌ملاصدرا چگونه‌ تكفير شد؟
-6-1 روح‌ سودايي‌ و پژوهشگر فيلسوف‌ ما سرانجام‌ در تصوف‌ و اشراق‌ آرام‌ يافت، اما تصوف‌ و عرفان‌ با روح‌ سهل‌گيري‌ و تسامحي‌ كه‌ دارد و با برخي‌ دعاوي‌ عجيب‌ و شگفت‌ آن، همواره‌ مورد نفرت‌ و انزجار فقيهان‌ و اصحاب‌ ظاهر بوده‌ است. قهراً‌ اين‌ نفرت‌ و انزجار در دوره‌ صفويان‌ كه‌ دوران‌ اقتدار و فرمانروايي‌ فقيهان‌ و روزگار مذلت‌ و اختفأ حكيمان‌ و انديشمندان‌ بوده‌ است‌ بيش‌ از پيش‌ افزودن‌ گرديد؛ چنان‌كه‌ هر جا صوفي‌ يا عارفي‌ سراغ‌ مي‌گرفتند انواع‌ شكنجه‌ و زجر و تفتيش‌ او را عذاب‌ مي‌كردند تا به‌ توبه‌ وادارش‌ كنند. درين‌ راه‌ برخي‌ از فقيهان‌ و محدثان‌ كار را به‌ جايي‌ رسانيدند كه‌ لقب‌ «قاتل‌ صوفيان» گرفتند!
‌او نسبت‌ به‌ «محيي‌الدين‌ بن‌ عربي» (درگذشته‌ 638 ه'.ق) ارادت‌ خاصي‌ داشت‌ و در آثار خويش‌ از جمله‌ «اسفار» و «المبدأ و المعاد» از او به‌ بزرگي‌ و تعظيم‌ و تكريم‌ زياد ياد مي‌كند و در برخي‌ موضع‌ از و به‌ «حكيم‌ عارف» و «شيخ‌ جليل‌ مُحَقٍّق» تعبير مي‌كندو بسيار جاها به‌ اَفكار و آرايِ‌ او استناد مي‌كند و برخي‌ از اقوال‌ او را چنان‌ معتبر مي‌داند، كه‌ پذيرفتن‌ و يادگرفتن‌ آن‌را واجب‌ مي‌داند و در آرأ او احتمال‌ خطا نمي‌دهد. حاصل‌ آنكه‌ او را از اهل‌ كشف‌ و از پيشوايان‌ شهود و اشراق‌ مي‌شمارد و از او دفاع‌ شديد مي‌كند و نسبت‌ به‌ برخي‌ اقوال‌ او كه‌ ضعف‌ يا انحراف‌ از سنت‌ دارد، محمل‌ مي‌تراشد. اين‌ دو امر و امور ديگر، سبب‌ شد كه‌ معاصران‌ وي، به‌ ويژه‌ اهل‌ دين‌ و فقيهان، او را بد دين‌ و كافر بدانند. اينك‌ براي‌ روشن‌ شدن‌ مطلب‌ آن‌ امور را كه‌ دست‌آويز فقيهان‌ و اخباريان‌ و بهانه‌ تكفير عالمان‌ ظاهر بوده، ذيلاً‌ مي‌آوريم:
«.. در مذهب‌ ملاصدرا اختلاف‌ است، جمعي‌ از فقيهان‌ او را كافر مي‌دانند و او در چند مسئله‌ برخلاف‌ ظواهر حقه‌ شرعيه‌ سخن‌ رانده:
نخست، وحدت‌ وجود و آن‌را به‌ جايي‌ رسانيد، كه‌ در تفسير خويش‌ مي‌گويد: قال‌ محيي‌الدين‌ العربي‌ ماتَ‌ فرعون‌ مؤ‌مناً‌ موحداً‌ = محيي‌الدين‌ ابن‌ عربي‌ گفت: فرعون‌ با ايمان‌ و يكتاپرستي‌ مرد! بعد از نقل‌ اين‌ كلام‌ گفته: هذا كلام‌ يشم‌ منه‌ رائحة‌ التحقيق‌ يعني: اين، سخني‌ است‌ كه‌ از آن‌ بوي‌ تحقيق‌ مي‌آيد و همين‌ مفاد شعر جلال‌الدين‌ بلخي‌ است‌ كه‌ گفته:
چون‌ كه‌ بي‌ رنگي‌ اسير رنگ‌ شد/موسي‌يي‌ با موسي‌يي‌ در جنگ‌ شد
دوم، مسئله‌ ديگر كه‌ محل‌ لغزش‌ آخوند ملاصدرا است‌ آن‌ است‌ كه‌ او در شرح‌ اصول‌ كافي‌ و در تفسير سوره‌ بقره‌ و اسفار قائل‌ به‌ انقطاع‌ عذاب‌ شده‌ و خلود در جهنم‌ را منكر است. ليكن‌ ضرورت‌ اسلام‌ برخلاف‌ آن‌ است‌ كه‌ صريحاً‌ مي‌گويد: اولئك‌ اصحاب‌ النار هم‌ فيها خالدون؛

سوم، در كتاب‌ اسفار در بيان‌ مراتب‌ عشق‌ نوشته‌ كه‌ عشق‌ ساده‌ رويان‌ و جوانان‌ عشق‌ مجازي‌ است‌ و في‌الحقيقه‌ عشق‌ ورزيدن‌ به‌ خداست‌ نظر به‌ قاعده: المجاز قنطرة‌الحقيقه‌ = مجاز پل‌ است‌ براي‌ رسيدن‌ به‌ حقيقت؛

چهارم، مسئله‌ معاد است، اگر چه‌ ملاصدرا در الشواهد الربوبية‌ گفته، كه‌ حق‌ آن‌ است‌ كه‌ معاد در جسم‌ عنصري‌ است، ليكن‌ چون‌ در مقام‌ تحقيق‌ اين‌ مطلب‌ برآمده، به‌ حسب‌ ظاهر عبارتش‌ از بدن‌ عنصري‌ چيزي‌ بيان‌ نكرده‌ است؛

پنجم، جنت‌ را بر چند قسم‌ كرده، اول‌ آن‌را حور و قصور و انهار و اشجار دانسته؛ ليكن‌ گفته‌ است‌ كه‌ آنها جنت‌ عوام‌ است‌ كه‌ جز خيال‌ حور و قصور و درختان‌ و ميوه‌هاي‌ بهشت‌ چيزي‌ نداشتند؛ باقي‌ اقسام‌ را چنان‌ دانسته‌ كه‌ از شعر ملاي‌ رومي‌ در مثنوي‌ ياد مي‌دهد كه‌ گفته:
هشت‌ جنت‌ چيست‌ اعمال‌ خوش‌ات/‌هفت‌ دوزخ‌ چيست‌ اعمال‌ بدت‌
داستاني‌ هم‌ معروف‌ است‌ كه: در كربلا يكي‌ از مدعيان‌ دانش‌ هر روز پس‌ از نماز صبح‌ بزرگان‌ صوفيه‌ را يكي‌ پس‌ از ديگري‌ لعن‌ مي‌كرد و از آن‌ جمله‌ يكي‌ صدرالدين‌ شيرازي‌ بود، كه‌ روزي‌ در مجاورت‌ او بود و آن‌ مدعي‌ او را نمي‌شناخت‌ و چون‌ از لعن‌ وي‌ فارغ‌ گشت، صدرا از سبب‌ لعن‌ خويش‌ پرسيد. در جواب‌ گفت: كه‌ اين‌ مرد به‌ وحدت‌ واجب‌ الوجود معتقد است! صدرا گفت: لعنش‌ كن‌ كه‌ او شايسته‌ لعن‌ توانست! او از شدت‌ ناداني‌ و تعصب‌ ميان‌ اعتقاد به‌ وحدت‌ وجود و وحدت‌ واجب‌الوجود فرقي‌ نمي‌گذاشت.»

‌در مقابل‌ اين‌ ايرادات‌ و تكفيرهاي‌ ظاهرپرستان‌ و فقيهان‌ صدرا هم‌ ساكت‌ نمي‌نشست، بلكه‌ بر آنها به‌ زبان‌ قلم‌ حمله‌ مي‌كرد و آنها را ظاهري‌ و قشري‌ و بي‌خبر از علم‌ و حكمت‌ قلمداد مي‌نمود. چنان‌كه‌ صاحب‌ مستدرك‌ گويد:
«... صدرا در كتابهاي‌ خويش‌ بر حاملان‌ دين‌ و فقيهان‌ طعن‌ زيادزده‌ و آنان‌ را به‌ جهل‌ نسبت‌ داده‌ و خارج‌ از زمره‌ دانشمندان‌ دانسته‌ است.» او در كتابها و رساله‌هاي‌ خود مانند «الواردات‌ القلبية» (ص‌ 58) و در تفسير خود بر شرح‌ «آية‌الكرسي» (ص‌ 352) زماني‌ كه‌ از انقطاع‌ عذاب‌ بحث‌ مي‌كند و در كتاب‌ «المبدأ و المعاد» (ص‌ 278) زماني‌ كه‌ از تحقير و تهاون‌ فقيهان‌ نسبت‌ به‌ حكمت‌ و فلسفه‌ و اهل‌ آن‌ سخن‌ مي‌گويد، آنها را به‌ انتقادي‌ تند و زننده‌ مورد عتاب‌ قرار مي‌دهد و مي‌گويد: «بي‌گمان‌ بيشتر آنها از جاهلان‌ هم‌ شوربخت‌ترند.»
‌او مي‌خواست‌ مردم‌ را به‌ سوي‌ فلسفه‌ فرا خواند؛ فلسفه‌اي‌ كه‌ جز وي‌ و تني‌ چند آن‌را نمي‌فهميدند. فلسفه‌ او از خيال‌ نيرومند و هوش‌ سرشارش‌ مايه‌ مي‌گرفت‌ واز يافته‌هاي‌ صوفيان‌ كه‌ مخصوص‌ خود آنها بود و در ميان‌ ديگران‌ سرايت‌ نيافته‌ بود. از اين‌ رو از آنچه‌ فقيهان‌ و عالمان‌ معاصرش‌ سود جستند او بي‌بهره‌ ماند، زيرا آنها در دلها و ديدگان‌ مردم‌ زندگي‌ مي‌كردند و در عقول‌ و عواطف‌ آنها تأثير به‌ سزايي‌ داشتند.

َ‌زمينه‌ آثار ملاصدرا
-7-1 صدرا در فلسفه‌ و حكمت‌ اشراقي‌ كتابهاي‌ كلاني‌ نوشته، كه‌ همواره‌ - يعني‌ از روزگار مؤ‌لف‌ - مورد توجه‌ طالبان‌ علم‌ و مشتاقان‌ فلسفه‌ قرار گرفته‌ است‌ و بيشتر آنها به‌ زيور چاپ‌ آراسته‌ شده‌ است. بيشتر كتابهاي‌ او در موضوعات‌ زير بحث‌ مي‌كند:
اولاً‌ - آنچه‌ مربوط‌ به‌ شناخت‌ مبدأ نخستين‌ و صفات‌ و آثار اوست‌ كه‌ در واقع‌ شامل‌ قسمت‌ اعظم‌ فلسفه‌ به‌ معني‌ كامل‌ آن‌ است.

ثانياً‌ - شناخت‌ راه‌ راست‌ و درجات‌ وصول‌ به‌ آن‌ - زيرا همه‌ راه‌ راست‌ را به‌ يك‌ اندازه‌ نمي‌شناسد - و چگونگي‌ صعود به‌ حضرت‌ باري‌ تعالي‌ و علم‌ نفس‌ كه‌ جزئي‌ از علم‌ طبيعي‌ است‌ و بحث‌ فيلسوف‌ ما در اين‌ قسمت، بسيار عميق‌ و پژوهشگرانه‌ است.

ثالثاً‌ - شناخت‌ معاد و روز رستاخيز و چگونگي‌ حضور در حضرت‌ حق‌ و ورود به‌ سراي‌ رحمت‌ وي.

رابعاً‌ - شناخت‌ برانگيختگان‌ و برگزيدگان‌ الهي، از براي‌ دعوت‌ خلق‌ و نجات‌ نفس، مانند پيامبران‌ و اوصيأ و اوليأ.

خامساً‌ - ذكر اقوال‌ و آرأ منكران‌ و بد دينان‌ و كشف‌ فضايح‌ و نابساماني‌ كلمات‌ آنها و برخي‌ مسائل‌ ديگر.

َ‌تأليفات‌ مهم‌ ملاصدرا
-8-1 مهم‌ترين‌ آثار ملاصدرا (صدر المتألهين) به‌ قرار زير است:
-1 الاسفار الاربعة، كه‌ نخستين‌ بار در 926 صفحه‌ در تهران‌ در 4 جلد و قطع‌ بزرگ‌ به‌ سال‌ 1282 هجري‌ چاپ‌ شد. چون‌ به‌ زودي‌ اين‌ كتاب‌ جاي‌ خود را ميان‌ دانشمندان‌ و حكمت‌دانان‌ باز كرد، فاضلان‌ و دانشمندان‌ به‌شرح‌ و تحشيه‌ آن‌ پرداختند، كه‌ از آن‌ شرحها طهراني‌ در كتاب‌ خود 9 شرح‌ و حاشيه‌ نفيس‌ و سودمند را نام‌ مي‌برد. چاپ‌ دوم‌ اين‌ كتاب‌ به‌ سال‌ 1378 هجري‌ قمري‌ در مطبعه‌هاي‌ جديد انجام‌ گرفت‌ و به‌ ترتيبي‌ نيكو چاپ‌ شد، كه‌ در حاشيه‌ آن‌ شش‌ حاشيه‌ گنجانيده‌ شده‌ است:
-1 حاشيه‌ حكيم‌ آقا علي‌بن‌ جمشيد نوري‌ اصفهاني‌ (در گذشته‌ 1246 ه'.ق)؛
-2 حاشيه‌ مرحوم‌ حاجي‌ هادي‌ بن‌ مهدي‌ سبزواري‌ معروف‌ به‌ ملا هادي‌ سبزواري‌ (1288-212 ه'.ق) صاحب‌ منظومه‌ و شرح‌ معروف‌ آن؛
-3 حاشيه‌ فيلسوف‌ نامدار آقا علي‌ مدرس‌ بن‌ عبدالله‌ زنوزي‌ تبريزي‌ صاحب‌ بدايع‌الحكم‌ (در گذشته‌ 1310 ه'.ق)؛
-4 حاشيه‌ حكيم‌ اسمعيل‌ بن‌ سميع‌ اصفهاني‌ شاگرد حكيم‌ ملا علي‌ نوري، (در گذشته‌ 1277 ه'.ق)؛
-5 حاشيه‌ مدرس‌ نامدار «محمد بن‌ معصوم‌ زنجاني»، صاحب‌ حاشيه‌ بر منظومه‌ سبزواري‌ (در گذشته‌ به‌ سال‌ 1349 ه'.ق)؛
-6 حاشيه‌ علامه‌ سيد محمد حسين‌ طباطبايي‌ (در گذشته‌ 1361 ه.ش) صاحب‌ تفسير الميزان.
‌گفتني‌ است‌ كه‌ كتاب‌ اسفار شامل‌ بحثهاي‌ زير است:
-1 امور عامه‌ و آن‌ چنان‌كه‌ مؤ‌لف‌ گويد درباره‌ طبيعت‌ وجود و عوارض‌ ذاتي‌ آن‌ است.
-2 علم‌ طبيعي‌ و اقسام‌ آن.
-3 علم‌ الهي، يا شناخت‌ ربوبيت‌ و حكمتِ‌ الهي.
-4 علم‌ نفس‌ از مبدأ تكوين‌ تا آخرين‌ مقامات‌ آن، كه‌ معاد باشد.

‌مؤ‌لف‌ اين‌ كتاب‌ را در زمان‌ حيات‌ استادش‌ «ميرداماد» (وفات‌ 1041 ه'.ق) نوشته‌ است. زيرا در جلد دوم‌ اين‌ كتاب‌ (ص‌ 111، چاپ‌ طهران) به‌ بقأ عمر و سلامت‌ او دعا كرده‌ است.
‌برخي‌ از محققان‌ سال‌ تأليف‌ آن‌را پيش‌ از 1025 هجري‌ نوشته‌اند.

-2 المبدأ و المعاد، كه‌ مشتمل‌ بر 270 صفحه‌ متوسط‌ است‌ و در سال‌ 1314 ه'.ق‌ چاپ‌ شده‌ است.
‌اين‌ كتاب‌ در دو فن‌ است: -1 ربوبيات؛ -2 معاد بيان‌ آن‌ متوسط‌ است‌ و مؤ‌لف‌ روش‌ تحقيق‌ كتاب‌ «اسفار» را اينجا نيز از دست‌ نداده‌ و ميان‌ دو مسلك‌ اهل‌ بحث‌ و اهل‌ عرفان‌ توفيق‌ داده‌ است. نسخه‌اي‌ خطي‌ از اين‌ كتاب‌ به‌ رقم‌ (421) در كتابخانه‌ اهدايي‌ آقاي‌ مشكوة‌ به‌ دانشگاه‌ وجود دارد.

-3 الشواهد الربوبية‌ في‌ المناهج‌ السلوكية، كتاب‌ نسبتاً‌ مختصري‌ است‌ به‌ روش‌ عرفاني، كه‌ در سال‌ 1286 ه'.ق‌ به‌ قطع‌ متوسط‌ در 246 صفحه‌ چاپ‌ شد. برخي‌ از محققان‌ گفته‌اند كه‌ اين‌ آخر كتاب‌ صدرا است‌ و مؤ‌لف‌ آن‌را براي‌ تدريس‌ جهت‌ مبتديان‌ فلسفه‌ نوشته‌ بوده‌ است.
‌اخيراً‌ اين‌ كتاب‌ را آقا سيد جلال‌ آشتياني‌ تصحيح‌ و با مقدمه‌ و برخي‌ حواشي‌ سودمند به‌ خرج‌ دانشگاه‌ مشهد چاپ‌ كرد.

-4 اسرار الاَّيات‌ و انوار البينات، در شناخت‌ اسرار آيات‌ خداي‌ و صنعتها و حكمتهاي‌ وي‌ بنا بر روش‌ عارفان. مؤ‌لف‌ در اين‌ كتاب‌ آيات‌ قرآني‌ را با بحثهاي‌ خويش‌ تطبيق‌ كرده‌ است. اين‌ كتاب‌ در سال‌ 1292 ه'.ق‌ چاپ‌ شده‌ است.

-5 مشاعر، به‌ روش‌ عرفانيان، كه‌ در سال‌ 1315 ه'.ق‌ بالقطع‌ كوچكي‌ در 108 صفحه‌ چاپ‌ شد. اين‌ كتاب، دوباره‌ با برخي‌ حواشي‌ و تعليقات‌ غلامحسين‌ آهني‌ چاپ‌ شده‌ و سودمند است.
«شيخ‌ احمد زين‌الدين‌ احسائي» بر اين‌ كتاب‌ رد نوشته‌ است.

-6 الحكمة‌ العرشية، كه‌ آن‌را هم‌ به‌ روش‌ اهل‌ عرفان‌ نوشته‌ است، اين‌ كتاب‌ به‌ همراه‌ «مشاعر» چاپ‌ شده‌ و احسائي‌ بر اين‌ كتاب‌ نيز رد نوشته‌ است.

-7 شرح‌ الهداية‌الاثيرية، كه‌ مؤ‌لف‌ در اين‌ كتاب، با روش‌ مشائيان‌ و طريقه‌ اهل‌ بحث‌ پيش‌ رفته‌ و از مذهب‌ اصل‌ كتاب‌ كه، «الهداية‌الاثيرية» نام‌ دارد عدول‌ نكرده‌ است. اصل‌ كتاب‌ تأليفات‌ «اثيرالدين‌ مفضل‌ ابهري» (در گذشته‌ 663 ه'.ق)است.

-8 شرح‌ الهيات‌ الشفأ، كه‌ در سال‌ 1303 ه'.ق‌ به‌ قطع‌ بزرگ‌ با «الهيات‌ شفأ» در 264 صفحه‌ چاپ‌ شد و آن‌ ناتمام‌ است‌ و تا مقاله‌ ششم‌ رسيده‌ است.

-9 رسالة‌الحدوث، اين‌ رساله‌ بحث‌ مبسوط‌ و گسترده‌اي‌ است‌ در حدوث‌ عالم، كه‌ در سال‌ 1302 هجري‌ به‌ قطع‌ متوسط‌ در 109 صفحه‌ چاپ‌ شده‌ است. مؤ‌لف‌ از اين‌ كتاب‌ در «اسفار» - من‌ جمله‌ در (صفحه‌ 233، ج‌ 1) نقل‌ مي‌كند. از اين‌ رو بايد پيش‌ از «اسفار» تأليف‌ شده‌ باشد.

-10 رسالة‌ اتصاف‌ الماهية‌ بالوجود، اين‌ رساله‌ حدود 10 صفحه‌ دارد و در سال‌ 1302 ه'.ق‌ چاپ‌ شد. مؤ‌لف‌ در اين‌ كتاب‌ اصالت‌ وجود را اثبات‌ مي‌كند و مي‌گويد: وجود صورتي‌ در اعيان‌ است‌ و به‌ خودي‌ خود هستي‌ و قوام‌ دارد؛ وليكن‌ ماهيت‌ به‌ سبب‌ و به‌ وجود او هستي‌ مي‌يابد و به‌ خودي‌ خود چيزي‌ نيست، بلكه‌ از اعتبارات‌ وجود است‌ و به‌ قول‌ شيخ‌ شبستري:
وجود اندر كمال‌ خويش‌ ساريست‌/تعين‌ها امور اعتباريست‌
‌بايد دانست‌ كه‌ مسئله‌ اصالت‌ وجود يا ماهيت‌ از مسائل‌ مهم‌ و بارزي‌ است‌ كه‌ معركه‌ آرأ و افكار ناظران‌ باحثان‌ بوده‌ است. گروهي‌ از فلاسفه‌ به‌ اصالت‌ ماهيت‌ قائل‌ شده‌اند، مثل‌ شيخ‌ سهروردي‌ مقتول؛ گروهي‌ به‌ اصالت‌ وجود گراييده‌اند مانند فيلسوف‌ ما. اگر وجود را اصيل‌ دانسته‌اند ماهيت‌ را اعتبار گفته‌اند و اگر ماهيت‌ را اصيل‌ دانسته‌اند وجود را اعتباري‌ پنداشته‌اند. يك‌ گروه‌ سوم‌ نيز پيدا شده‌اند كه‌ به‌ اتحاد وجود و ماهيت‌ قائل‌ شده‌اند. از اين‌ جماعت‌ يكي‌ شيخ‌ هادي‌ بن‌ محمد امين‌ تهراني‌ (در گذشته‌ 1321 ه'.ق)معروف‌ است، كه‌ رساله‌اي‌ به‌ نام‌ اتحاد الوجود و الماهيه‌ نوشته‌ و در آن‌ اصالت‌ هر يك‌ از وجود و ماهيت‌ را بدون‌ ديگري‌ باطل‌ دانسته‌ است.

-11 رساله‌ سريان‌ الوجود، كه‌ گمان‌ مي‌رود همان‌ رساله‌ «طرح‌ الكونين» باشد، اين‌ رساله‌ حدود 16 صفحه‌ دارد و زماناً‌ بر تأليف‌ اسفار مقدم‌ است. در زمان‌ نگارش‌ اين‌ كتاب‌ صدرا به‌ اصالت‌ ماهيت‌ قائل‌ بوده‌ وليكن‌ در «اسفار» از آن‌ عدول‌ كرده‌ چنان‌كه‌ خود وي‌ گويد: «من‌ از قول‌ عارفان‌ در باب‌ اعتباري‌ بودن‌ وجود به‌ شدت‌ دفاع‌ مي‌كردم‌ و ماهيات‌ را اصل‌ در تحقق‌ مي‌دانستم، تا اينكه‌ خدا مرا هدايت‌ كرد و براي‌ من‌ كاملاً‌ واضح‌ و منكشف‌ شد كه‌ قضيه‌ به‌ عكس‌ اين‌ است.»
‌آنچه‌ صدرا در باب‌ وحدت‌ وجود در اين‌ رساله‌ بيان‌ داشته‌ با آنچه‌ در اسفار بيان‌ كرده، يكي‌ نيست.

-12 رسالة‌ في‌ القضأ و القدر، كه‌ حدود هفتاد و اند صفحه‌ دارد.

-13 رسالة‌ اكسير العارفين، در شناخت‌ حق‌ و يقين.

-14 رسالة‌ حشرالعوالم، در 30 صفحه، اين‌ كتاب‌ در حاشيه‌ «المبدأ و المعاد» چاپ‌ شده‌ است.

-15 رساله‌ خلق‌ الاعمال، كه‌ در حاشيه‌ كشف‌ الفوايد علامه‌ حلي‌ چاپ‌ شده‌ است. اين‌ رساله‌ را در آبان‌ ماه‌ 1340 خورشيدي‌ آقاي‌ سيد محمد علي‌ روضاتي‌ با گفتاري‌ از آقاي‌ جلال‌ همايي‌ زير عنوان‌ رساله‌ جبر و تفويض‌ در چاپخانه‌ حبل‌ المتين‌ اصفهان‌ در چهارده‌ صفحه‌ منتشر كرد.

-16 رساله‌ بعض‌ المسائل‌ العويضة، در جواب‌ سؤ‌الاتي‌ كه‌ «شمس‌الدين‌ محمد گيلاني‌ اصفهاني» (در گذشته‌ به‌ سال‌ 1097 ه'.ق)يكي‌ از معاصران‌ و شاگردان‌ او، از وي‌ كرده‌ است.

-17 رساله‌التصور و التصديق، كه‌ در سال‌ 1311 هجري‌ با «جوهر النضيد» علامه‌ حلي‌ در منطق، چاپ‌ شد.

-18 رسالة‌ في‌ اتحاد العاقل‌ و المعقول، كه‌ حدود 35 صفحه‌ دارد.

-19 كسر الاصنام‌ الجاهلية، در كفر بعضي‌ از جماعت‌ صوفيه. «صدرا» از اين‌ رساله، در ضمن‌ كتابهاي‌ ديگر نام‌ برده‌ است.

-20 رسالة‌ في‌ حل‌ الاشكالات‌ الفَلَكيه‌ في‌ الارادة‌ الجزافية، صدرا از اين‌ كتاب‌ هم‌ در اَسفار (ج‌ 1/176) نام‌ مي‌برد، وليكن‌ حاجي‌ سبزواري‌ در حاشيه‌ آن‌ مي‌گويد: «لم‌ نر تلك‌ الرسالة‌ = هرگز اين‌ رساله‌ را نديده‌ايم».

-21 حاشيه‌ بر شرح‌ حكمة‌الاشراق، كه‌ در سال‌ 1316 ه'.ق‌ چاپ‌ شده‌ است.

-22 رسالة‌ في‌ الحركة‌ الجوهرية.

-23 رسالة‌ في‌ الالواح‌ العماديه.

-24 رساله‌اي‌ در شرح‌ الرواشح‌ السماوية، تأليف‌ «ميرداماد»؛ كه‌ يكي‌ از مؤ‌لفات‌ مهم‌ «صدرا» مهارت‌ و تبحر وي‌ را در فن‌ حديث‌ و درايت‌ و شناخت‌ اساتيد مأثورات‌ مذهبي‌ نشان‌ مي‌دهد. اين‌ كتاب‌ حدود 500 صفحه‌ دارد و تمام‌ نشده‌ است. مؤ‌لف‌ تا حديث‌ 499 شرح‌ كرده‌ و تا باب‌ أن‌ الائمه‌ و لاة‌امر الله‌ و خزنة‌ علمه‌ رسيده‌ است.

-25 مفاتيح‌ الغيب، كه‌ شرح‌ اصول‌ كافي‌ چاپ‌ شده‌ و حدود 200 برگ‌ بزرگ‌ دارد، مؤ‌لف‌ آن‌را به‌ منزله‌ مقدمه‌ تفسير خود نوشته‌ است.

-26 تفسير القرآن‌ الكريم، كه‌ شامل‌ است‌ بر تفسير برخي‌ از سوره‌ها و آيات، كه‌ تمام‌ نشده‌ است، گويا مراد مؤ‌لف‌ آن‌ بوده‌ است، كه‌ تفسير كاملي‌ بنويسد، ولي‌ اجل‌ مهلتش‌ نداده‌ است. اين‌ كتاب‌ در سال‌ 1322 ه'.ق‌ 616 صفحه‌ به‌ قطع‌ بزرگ‌ چاپ‌ شده‌ است.
‌كتاب‌ مزبور شامل‌ تفسير سور و آيات‌ زير است:
‌تفسير سورة‌ الفاتحه‌ در 41 صفحه، تفسير سورة‌ البقرة‌ در 248 صفحه‌ تا آيه‌ 62 (كونواقردة‌ خاسئين)، تفسير آية‌ الكرسي‌ در 67 صفحه، تفسير سوره‌ نور در 68 صفحه، تفسير سورة‌ السجدة‌ در 23 صفحه، تفسير سورة‌ يس‌ در 86 صفحه، كه‌ در سال‌ 1030 هجري‌ از تأليف‌ آن‌ فراغ‌ يافت. تفسير سورة‌الواقعه‌ در 25 صفحه، تفسير سورة‌ الحديد در 42 صفحه، تفسير سورة‌ الجمعه‌ در 29 صفحه، تفسير سورة‌ الطارق‌ در نه‌ صفحه، تفسير سورة‌الزلزله‌ در 7 صفحه‌ و تفسير قرآن‌ (وتري‌ الجبال‌ تحسبها جامدة) در 3 صفحه‌ و تفسير سورة‌الاضحي. اين‌ كتاب‌ به‌ سال‌ 1322 ه'.ق‌ چاپ‌ شده‌ است.
‌جز اين‌ كتب‌ و رسايل، برخي‌ مؤ‌لفات‌ ديگري‌ نيز از او ياد كرده‌اند.

َ‌آرأ ملاصدرا
-13-1 اهميت‌ فيلسوف‌ ما به‌ سبب‌ آن‌ نيست‌ كه‌ كتاب‌ عظيمي‌ چون‌ اسفار اربعه‌ نوشته‌ است، بلكه‌ از آن‌ جهت‌ است‌ كه‌ در اين‌ كتاب‌ چند مطلب‌ تازه‌ بيان‌ كرده‌ كه‌ مجموعاً‌ متجاوز از يك‌ رساله‌ 40 صفحه‌اي‌ نمي‌شود و اگر اين‌ مرد بزرگ‌ به‌ جاي‌ نوشتن‌ يك‌ بار شتر كتاب‌ همين‌ رساله‌ را مي‌نوشت، هم‌ خود و هم‌ آيندگان‌ را دردسر كم‌ مي‌شد. امروزه‌ كه‌ وقت‌ براي‌ كسب‌ دانش‌ كم‌ شده‌ و گرفتاريهاي‌ مادي‌ و اقتصادي‌ حيات‌ انسان‌ از هر دوره‌ و عصري‌ زيادتر گشته، مجال‌ خواندن‌ يك‌ هزار و اند صفحه‌ به‌ قطع‌ بزرگ، آن‌ هم‌ در بحث‌ از جوهر و عرض‌ و ماده‌ و قوه‌ و فعل‌ و بقأ نفس‌ و مطالب‌ پيچيده‌ همانند آن‌ و صدها مسئله‌ دشوار ديگر وجود ندارد اما اگر كسي‌ طالب‌ حكمت‌ باشد مي‌تواند از وقت‌ زندگي‌ بزند و به‌ «غرولند» زن‌ و بچه‌اش‌ اعتنأ نكند و پي‌ تحصيل‌ كتاب‌ صغيرالحجم‌ و كثيرالمعنيي‌ برود تا مگر مشام‌ جانش‌ از حكمت‌ بويي‌ ببرد. به‌ هر حال، آن‌ چند مطلب‌ مهم‌ كه‌ مقام‌ فلسفي‌ و علمي‌ صدرا را بيش‌ از همه‌ آثار ديگرش‌ بالا برده‌ و او را زبان‌ زد اهل‌ تحقيق‌ كرده، به‌ ترتيب‌ عبارت‌ است‌ از:
-1 وحدت‌ وجود، اين‌ نظريه، تازگي‌ ندارد وليكن‌ بيان‌ صدرا صورت‌ ديگري‌ دارد، «همه‌ گويند ولي‌ گفته‌ سعدي‌ دگر است.» اين‌ بحث‌ موجب‌ شد حملات‌ فقيهان‌ به‌ سوي‌ او سرازير گردد و او را تكفير كنند و آشكارا لعنش‌ بفرستند و در ضمن‌ در عبادات‌ خودشان‌ او را نفرين‌ كنند.
همين‌ اندازه‌ كافي‌ است‌ بدانيم‌ - في‌المثل‌ - شيخ‌احمد حسائي‌ (در گذشته‌ 1243 ه'.ق) كه‌ خود او را مردم‌ تكفير كرده‌اند و به‌ سبب‌ پيروي‌ از ملاصدرا و برخي‌ افكار عجيب، او را بد دين‌ شمرده‌اند، جلوترها، فيلسوف‌ ما را تكفير كرده‌ و قول‌ او را به‌ شناعت‌ و زشتي‌ نسبت‌ داده‌ بود.
مذهب‌ «وحدت‌ وجود» كه‌ از قديم‌ گروهي‌ زياد از فيلسوفان‌ بدان‌ اعتقاد داشتند و وقتي‌ به‌ دست‌ «اشراقيان» رسيد، رنگ‌ ويژه‌اي‌ به‌ خود گرفت. گروهي‌ از شاگردان‌ صدرا نيز از اين‌ فكر متأثر شدند، از آن‌ جمله‌ يكي‌ شاگرد او و دامادش‌ فيض‌ بود، كه‌ حسابي‌ با او نيز در افتاد و در شرح‌ رساله‌ عرشيه‌ خطاب‌ به‌ او نوشت: «بگو من‌ خدا هستم‌ و مترس. تا هم‌ خود آرام‌گيري‌ و هم‌ ديگران‌ را راحت‌ كني.»
‌و در سده‌ يازده‌ و دوازده‌ هر كس‌ در ايران‌ بدين‌ مذهب‌ تمايلي‌ ابراز كرد، براي‌ خود نامي‌ بد از قبيل‌ كافر و زنديق‌ كسب‌ نمود! و حال‌ آنكه‌ همه‌ بخشهاي‌ اين‌ مذهب‌ با ديانت‌ مخالف‌ نيست. وليكن‌ قضيه، قضيه‌ مردمي‌ است‌ كه‌ امثال‌ اين‌ افكار را برنمي‌تابند و به‌ ظاهر هر كلام‌ توجه‌ دارند و آن‌ نيز جز يك‌ تفسير ندارد و آن‌ تنها قبول‌ چيزي‌ است‌ كه‌ خود مي‌فهمند.
و واقعاً‌ خطر بزرگي‌ است‌ كه‌ نظرات‌ دقيق‌ در دسترس‌ مردم‌ قرار گيرد؛ مردمي‌ كه‌ جز فهم‌ خود به‌ هيچ‌ اصل‌ ديگري‌ پاي‌بند و معتقد نيستند.
روزگار صدرا نيز، دور فقيهان‌ بود و وقتي‌ فكر وحدت‌ بر آنها عرضه‌ گشت‌ كه‌ فقيهان‌ سلف‌ در آن‌ بحث‌ نكرده‌ بودند و از رشته‌ آنها نبود؛ ميان‌ آنها معركه‌اي‌ جديد جهت‌ استنباط‌ و استنتاج‌ پديد آورد و اين‌ سؤ‌ال‌ برايشان‌ طرح‌ شد: «آيا قائلان‌ به‌ وحدت‌ وجود كافرند و حكم‌ به‌ نجاست‌ آنها مي‌توان‌ كرد يا نه.»
از اين‌ رو عده‌اي‌ آنها را تكفير كردند، وليكن‌ جماعتي‌ گفتند: معتقدان‌ به‌ اين‌ مذهب‌ مادام‌ ملتزم‌ به‌ احكام‌ اسلام‌ هستند، كافر نيستند حكم‌ به‌ نجاست‌ آنها نتوان‌ داد.

َ‌تفاسير از وحدت‌ وجود
-9-1 اولاً‌ كثرت‌ وجود و كثرت‌ موجود با هم، كه‌ آنچه‌ مردم‌ از اين‌ مطلب‌ مي‌فهمند، نزديك‌ به‌ همين‌ وجه‌ است.
ثانياً‌ وحدت‌ وجود و موجود با هم‌ و اين‌ مذهب‌ گروهي‌ از صوفيان‌ است، كه‌ گويند: در عالم‌ خارج‌ جز يك‌ ذات‌ كه‌ قائم‌ به‌ ذات‌ خويش‌ و حقيقت‌ منفرد و بدون‌ تركيب‌ است، چيزي‌ وجود ندارد. او حقيقت‌ حيات‌ ازلي‌ و ابدي‌ و وجود صرف‌ و دائمي‌ است‌ و ذاتاً‌ از شوايب‌ عدم‌ و اوصاف‌ امكان‌ منزه‌ است‌ و جز او چيزي‌ نيست‌ مگر پرتو روي‌ او و ماهيات‌ مظاهر انوار ذات‌ او هستند، اما خود اين‌ ماهيات‌ به‌ منزله: «سرابي‌ است‌ كه‌ تشنه‌اي‌ آن‌را آب‌ مي‌پندارد، ليكن‌ چون‌ به‌ سوي‌ آن‌ آمد، چيزي‌ نمي‌بيند، پس‌ خدا را پيش‌ خود مي‌يابد و خدا حساب‌ او را به‌ تمام‌ مي‌دهد»
و اما تعبيرهايي‌ مانند غير و سوي‌ و هويات‌ و اشيأ همه‌ جز اموري‌ داثر و فاني‌ و تعنيات‌ خالي‌ چيز ديگري‌ نيستند، چنان‌كه‌ جامي‌ گويد:
كل‌ ما في‌ الكون‌ و هم‌ او خيال‌او عكوس‌ في‌ مرايا او ظلال‌
ثالثاً‌ وحدت‌ وجود و تعدد موجود، بدين‌ معني‌ كه‌ وجود يك‌ حقيقت‌ واحد قائم‌ به‌ ذات‌ است‌ و آثار آن‌ جز ماهيات‌ صرف‌ و كليات‌ طبيعي‌ محض‌ چيزي‌ نيست، كه‌ وقتي‌ در ذهن‌ صورت‌ آن‌ حاصل‌ مي‌گردد، بر آن‌ نام‌ مفهوم‌ مي‌دهند، مانند مفهوم‌ آسمان‌ و زمين‌ و جانور و انسان‌ و ديگر تعنيات‌ مفهومي. اين‌ قول‌ را به‌ جماعتي‌ از متألهان‌ نسبت‌ داده‌اند.

رابعاً‌ وحدت‌ وجود و موجود در عين‌ كثرت‌ آنها و مثال‌ آن‌ بروجه‌ تقريب‌ چنين‌ است‌ كه‌ گوييم: اگر در برابر آفتاب‌ و محاذي‌ با آن‌ آيينه‌ها يا اجسام‌ صيقلي‌ شده‌اي‌ كه‌ قابل‌ انعكاس‌ باشد قرار دهيم‌ و آفتاب‌ بر آنها پرتو بيفكند، در نظره‌ نخستين‌ به‌ تعداد آن‌ آيينه‌ها و اجسام‌ آفتاب‌ مي‌توان‌ ديد، وليكن‌ چون‌ به‌ دقت‌ بنگريم‌ و به‌ ملاحظه‌ حقيقت‌ آفتاب‌ باريك‌ شويم‌ مي‌فهميم‌ كه‌ همه‌ اين‌ صور منعكسه‌ و آفتابهاي‌ متعدد از پرتو حقيقت‌ آفتاب‌ است‌ كه‌ يكي‌ بيش‌ نيست‌ و همه‌ آن‌ عكسها ظهورات‌ اين‌ جوهر اصيل‌ است‌ و حكايت‌ جمال‌ آن‌ و كاشف‌ از پرتوافكني‌ شمس‌ حقيقت. به‌ عبارت‌ ديگر، همه، مظاهر گوناگوني‌ است‌ كه‌ اين‌ حقيقت‌ يگانه‌ در آنها متجلي‌ مي‌گردد و چه‌ نيكو مي‌گويد شاعر فيلسوف‌ مشرب‌ كه:

و ما الوجه‌ الا واحد غير انه‌اذا انت‌ عددت‌ المرايا تعددا! نظر صدرا نيز در مورد اين‌ مسئله‌ اختلاف‌ دارد، بدين‌ معني‌ در رساله‌ سريان‌ الوجود صورت‌ سومي‌ را كه‌ در بالا شرح‌ داديم‌ پسنديده‌ و در مورد بحث‌ از ممكنات‌ چنين‌ مي‌گويد: «ممكنات، موجودات‌ متعدد متكثر هستند، كه‌ در خارج‌ وجود دارند. كثرت‌ آنها حقيقي‌ و عيني‌ است، زيرا وجود واحد است‌ و موجود، متعدد و متكثر.»

ولي‌ در «اسفار» وجه‌ چهارم‌ را بيان‌ كرده‌ و بر آن‌ رفته‌ است‌ كه: وجود در حقيقت‌ متعدد است‌ وليكن‌ در عين‌ حال‌ واحد حقيقي‌ نيز هست‌ و موجود نيز چنين‌ است. در واقع‌ او ميان‌ همه‌ انحأ وجود در اين‌ موضوع‌ جمع‌ كرده‌ است؛ زيرا از يك‌ سو تعدد وجود و موجود را مي‌پسندد و از يك‌ طرف‌ نيز وحدت‌ وجود و تعدد موجود را قبول‌ دارد.
چنان‌كه‌ ملاحظه‌ مي‌فرماييد در ميان‌ آرأ او تشتت‌ ديده‌ مي‌شود، ليكن‌ او تأكيد و اصرار مي‌كند و مي‌گويد: فهم‌ اين‌ مسئله‌ نيازمند فطرتي‌ ويژه‌ است‌ و انگار رأي‌ خود را چنين‌ توجيه‌ مي‌كند كه: مراد وي‌ از معني‌ تعدد وجود، حقيقتي‌ مقابل‌ مجاز لغوي‌ قرار مي‌گيرد، وليكن‌ معني‌ وحدت‌ وجود، حقيقتي‌ است‌ كه‌ مقابل‌ مجاز عرفاني‌ قرار مي‌گيرد. چنان‌كه‌ در جايي‌ ديگر مي‌گويد. «اطلاق‌ وجود بر ماسوي‌ الله، مجاز لغوي‌ نيست، بلكه‌ در نزد خدادانان، مجاز عرفاني‌ است.»

هويات‌ و ممكنات‌ امور اعتباري‌ محض‌ هستند و حقايق‌ آنها جز اوهام‌ و خيالات‌ چيزي‌ نيستند و جز به‌ حسب‌ اعتبار حاصل‌ نمي‌شوند و تعيُّن‌ نمي‌يابند. وجود حقيقي، به‌ ذات‌ خويش‌ در تمام‌ مظاهر هويدا و پيداست‌ و موجب‌ ظهور ديگران‌ است‌ و به‌ وجود او و به‌ سبب‌ او ماهيان‌ ظهور مي‌يابند و همه‌ براي‌ او و با او و از او و در او هستند.
پس‌ از اين‌ بيان‌ به‌ سخن‌ معروف‌ امام‌ علي(ع) استشهاد مي‌كند كه‌ گويد: «او با همه‌ چيز هست، بدون‌ مقارنت‌ و در همه‌ چيز هست‌ بدون‌ ممازجت‌ و آميختن‌ با آنها؛ و غير از همه‌ اشيأ است، زيرا با وجود او همه‌ فاني‌ و زايل‌ هستند.»

نتيجه‌ آنكه، مذهب‌ فيلسوف‌ ما با مذهب‌ متصوفان‌ در قول‌ به‌ وحدت‌ و موجود اتفاق‌ دارد، ليكن‌ نبايد از اين‌ سخن‌ استنباط‌ حلول‌ يا اتحاد كنيم، زيرا معني‌ آن‌ دو دوگانگي‌ در اصل‌ وجود است‌ و نبايد پنداشت‌ كه‌ معني‌ اين‌ سخن‌ آن‌ است‌ كه: ممكنات‌ اعتبارات‌ محض‌ هستند و از واقع‌ بهره‌اي‌ ندارند. چنان‌كه‌ خود گويد: «بپرهيز از اينكه‌ با شنيدن‌ اين‌ عبارات‌ گمراه‌ گردي‌ و چنان‌ پنداري‌ كه‌ نسبت‌ ممكنات‌ به‌ ذات‌ آفريدگار به‌ وسيله‌ حلول‌ يا اتحاد يا اموري‌ مانند آن‌ است؛ اين‌ سخن‌ از مقصود ما سخت‌ دور است، زيرا حلول‌ يا اتحاد موجب‌ ثنويت‌ و دوگانگي‌ در اصل‌ وجود مي‌گردد.» و درباره‌ موجوديت‌ ممكنات‌ گويد: «براي‌ هر يك‌ از آنها آثار و احكام‌ ويژه‌اي‌ است، مقصود ما از حقيقت‌ چيزي‌ است‌ كه‌ مبدأ اثر خارجي‌ است‌ و مراد ما از كثرت‌ چيزهايي‌ است‌ كه‌ مستوجب‌ تعداد آثار و احكام‌ باشد، از اين‌ رو چگونه‌ امكان‌ دارد كه‌ ممكنات‌ در خارج‌ چيزي‌ نباشند و موجود نگردند.»
حاصل‌ آنكه‌ هر چه‌ هست‌ خداست‌ و ما سواي‌ او كه‌ به‌ منزله‌ پرتوي‌ از ذات‌ او است‌ همه‌ فقر و نياز و ضعف‌ است.

صدرا بر آن‌ است‌ كه‌ توحيد خاص‌ الخاص‌ يا اخص‌ همين‌ است‌ و مقصود از مجاز عرفاني‌ نيز همين‌ مي‌باشد.
-2 حركت‌ جوهري، حركت‌ خروج‌ شيء است‌ از قوه‌ به‌ فعل‌ به‌ طور تدريج. پس‌ اگر بطور دفعي‌ اين‌ امر انجام‌ گرفت، آن‌را تجدد يا حدوث‌ گويند نه‌ حركت، مثلاً‌ اگر يك‌ ماهي‌ كه‌ در شمال‌ حوضي‌ است‌ و به‌ سوي‌ جنوب‌ برمي‌گردد، اين‌ سير را حركت‌ گوييم‌ زيرا، اين‌ مسافت‌ را ماهي‌ به‌ تدريج‌ پيموده‌ و اما اگر پنج‌ گردو بر دو گردو بيفزاييم، چون‌ اين‌ افزايش، يك‌ مرتبه‌ حاصل‌ گرديده‌ سزاوار نام‌ حركت‌ نخواهد بود و آن‌را تجدد و حدوث‌ گويند.
به‌ عقيده‌ ارسطو و پيروانش‌ حركت، در چهار چيز واقع‌ مي‌شود: كم، كيف، وضع، اين.
الف: حركت‌ در كم‌ مقصود كم‌ متصل‌ است، نه‌ منفصل‌ كه‌ عدد باشد، مانند اينكه‌ شخص‌ لاغر كم‌كم‌ فربه‌ شود كه‌ به‌ تدريج‌ از لاغري‌ حركت‌ كرده‌ و چاق‌ و فربه‌ شده‌ است.
ب: حركت‌ در كيف، مانند حركت‌ رنگ‌ سيب‌ و رنگ‌ ماهي، از سبزي‌ و سفيدي‌ به‌ سرخي.
ج: حركت‌ در وضع، مثل‌ حركت‌ چرخ‌ چاه‌ و حركت‌ وضعي‌ زمين، كه‌ پيوسته‌ وضع‌ خود را تغيير مي‌دهد و سمت‌ بالاي‌ آن‌ به‌ پايين‌ و پايين‌ آن‌ به‌ بالا مي‌رود.
د: حركت‌ در اين، مانند حركت‌ انتقالي‌ زمين‌ و آنچه‌ از پيمودن‌ مسافات، تصور شود.
چون‌ چهار مقوله‌ نامبرده‌ در شمار اعراض‌ نه‌گانه‌اي‌ است‌ كه‌ ارسطو قائل‌ بوده‌ مشائيان‌ به‌ حركت‌ در جوهر معتقد نيستند و جوهر را محل‌ حركت‌ و امري‌ ثابت‌ و پايدار مي‌دانند، كه‌ از ازل‌ تا به‌ ابد جايگاه‌ اين‌ حركات‌ است‌ و چون‌ برخي‌ از دانشمندان‌ قديم‌ گفته‌اند كه‌ جوهر نيز حركت‌ مي‌كند، ابن‌سينا مي‌گويد كه: جوهر از جوهريت‌ حركت‌ مي‌كند كه‌ چه‌ بشود؟ اگر مقصود اين‌ است‌ كه‌ باز جوهر بشود، چون‌ در آغاز كار جوهر بود، هيچ‌ نيازي‌ به‌ اين‌ حركت‌ نخواهد داشت‌ پس‌ حركت‌ جوهري‌ معقول‌ نيست. اينك‌ عين‌ عبارت‌ او:
«... اما اينكه‌ بعضي‌ قائل‌ به‌ حركت‌ جوهري‌ شده‌اند از آن‌ است‌ كه‌ ديده‌اند مني‌ تدريجاً‌ به‌ صورت‌ حيوانيت‌ متكون‌ مي‌شود و تخم‌ گياه‌ تدريجاً‌ گياه‌ مي‌شود و به‌ اين‌ واسطه‌ توهم‌ كرده‌اند كه‌ در اينجا حركتي‌ است‌ وليكن‌ بايد دانست‌ كه‌ مني‌ پيش‌ از آنكه‌ حيوان‌ شود تكونات‌ ديگر عارض‌ او مي‌گردد كه‌ ميان‌ آنها استحاله‌هاي‌ كيفي‌ و كمي‌ هست‌ و در حالي‌ كه‌ هنوز مني‌ است، همواره‌ به‌ تدريج‌ استحاله‌ مي‌يابد تا موقعي‌ كه‌ صورت‌ مني‌ از او خلع‌ شود و عَلَقَه‌ گردد.

«و همچنين‌ است‌ حالش‌ در وقتي‌ كه‌ به‌ صورت‌ عَلَقَه‌ است‌ تا موقعي‌ كه‌ به‌ صورت‌ مضغه‌ درآيد، سپس‌ استخوان‌ و عصب‌ و عروق‌ و چيزهاي‌ ديگر شود كه‌ ما درك‌ نمي‌كنيم، تا وقتي‌ كه‌ صورت‌ حياتي‌ را بپذيرد و همچنين‌ همواره‌ تغيير مي‌كند و استحاله‌ مي‌شود تا در انسانيت‌ قوت‌ بگيرد و سرانجام‌ موقعي‌ برسد كه‌ صورت‌ انسانيت‌ از او جدا شود و بميرد. ظاهر اين‌ احوال‌ چنان‌ است‌ كه‌ به‌ نظر مي‌آيد اين‌ جمله‌ يك‌ حركت‌ است‌ از صورت‌ جوهر به‌ صورت‌ جوهري‌ ديگر و گمان‌ مي‌رود كه‌ در جوهر حركت‌ هست‌ و حال‌ آنكه‌ چنين‌ نيست‌ بلكه‌ سكونها و حركتهاي‌ متعدد در كار است.»

اما ملا صدرا مي‌گويد: جوهر از جوهريت‌ حركت‌ مي‌كند كه‌ كامل‌تر گردد و تمام‌ عالم‌ جسماني، آن‌ به‌ آن‌ كامل‌تر مي‌گردد و در آن‌ دوم، غير از آن‌ اول‌ است. ولي‌ صوري‌ كه‌ اشيأ مي‌پوشند، پوششي‌ بر روي‌ پوشش‌ خواهد بود، نه‌ آنكه‌ صورت‌ نخستين‌ را از دست‌ بدهد و صورت‌ دوم‌ به‌ جاي‌ آن‌ بپوشد، چنان‌كه‌ ارسطو تصور كرده‌ كه‌ آن‌را در اصطلاح‌ فيلسوفان‌ مشائي‌ خلع‌ و لبس‌ ناميده‌اند.

َ‌نتايجي‌ كه‌ از پذيرفتن‌ حركت‌ جوهري‌ بر مي‌آيد...
-10-1 اكنون‌ بايد ديد اگر ما حركت‌ جوهري‌ را بپذيريم‌ چه‌ مشكلاتي‌ را با اين‌ نظريه‌ حل‌ خواهيم‌ كرد و اين‌ فرضيه‌ كدام‌ خار را از سر راه‌ ما خواهد برداشت.
ملاصدرا حدوث‌ زماني‌ عالم، جسماني‌ بودن‌ روح‌ در هنگام‌ آفرينش‌ و روحاني‌ شدن‌ آن‌را در انجام‌ كار، از حركت‌ جوهري‌ استفاده‌ مي‌كند.
الف‌ - حدوث‌ زماني‌ عالم، حدوث‌ يعني‌ پيدا شدن‌ چيزي‌ تازه‌ و قدم‌ مقابل‌ آن‌ است‌ و حكيمان‌ در حدوث‌ و قدم‌ ماده‌ دو دسته‌ مخالف‌ تشكيل‌ داده‌اند.
حكيمان‌ مادي‌ گويند: اين‌ ماده‌ جسماني‌ كه‌ برگشت‌ همه‌ موجودات‌ به‌ آن‌ است، مخلوق‌ و مصنوع‌ ديگري‌ نيست‌ و ازلي‌ بوده؛ ناچار ابدي‌ هم‌ خواهد بود و حركت‌ ذاتي‌ ماده‌ است‌ كه‌ پرده‌ جهان‌ را نمايش‌ مي‌دهد.
دسته‌اي‌ ديگر ماده‌ را مخلوق‌ و مصنوع‌ مي‌دانند و خود اين‌ اشخاص‌ نيز دو دسته‌ تشكيل‌ داده‌اند: يكي‌ آنهايي‌ كه‌ به‌ حدوث‌ ذاتي‌ ماده‌ قائل‌اند؛ و ديگر آنان‌ كه‌ به‌ حدوث‌ زماني‌ گرويده‌اند.
ابن‌سينا و فارابي‌ مي‌گويند: اگر چه‌ ماده‌ مخلوق‌ و مصنوع‌ است‌ ولي‌ در زمان‌ خلق‌ نشده‌ و از مفهوم‌ خلق‌ و صنع، زمان‌ فهميده‌ نمي‌شود و هر اندازه‌ كه‌ در وهم‌ خود زمان‌ را امتداد دهيم، ماده‌ از آن‌ بيشتر بوده‌ و فقط‌ ماده‌ ذاتاً‌ حادث‌ است‌ و الا ماده‌ آني‌ از خدا جدايي‌ نداشته، چنان‌كه‌ سايه‌ چراغ‌ از چراغ‌ و حركت‌ كليد از حركت‌ دست‌ انفكاك‌ ندارد و با همه‌ اين‌ اوصاف، خدا علت‌ و موجد ماده‌ و چراغ‌ علت‌ سايه‌ و حركت‌ دست، سبب‌ و علت‌ حركت‌ كليد است.

شارحان‌ كتابهاي‌ ارسطو مي‌گويند كه: اين‌ حكيم، خدا را ناظم‌ و محرك‌ عالم‌ مي‌داند نه‌ آفريننده‌ آن. فيلسوف‌ ما مي‌گويد: ابونصر فارابي، بيهوده‌ سعي‌ كرده‌ عقيده‌ افلاطون‌ را كه‌ به‌ حدوث‌ زماني‌ قائل‌ شده، با رأي‌ ارسطو كه‌ تنها به‌ حدوث‌ ذاتي‌ معتقد است‌ جمع‌ كند و باز بيهوده‌ گفته‌ است‌ كه‌ مقصود افلاطون‌ هم‌ حدوث‌ ذاتي‌ است‌ و اين‌ جمع‌ و تأويل‌ از قصور فارابي‌ است‌ و چگونه‌ مي‌توان‌ چشم‌ از حدوث‌ زماني‌ پوشيد و تنها به‌ حدوث‌ ذاتي‌ قائل‌ شد؛ با آنكه‌ در اين‌ كار، تكذيب‌ انبياست؟!

باز، صدرا مي‌گويد: چون‌ طبيعت، به‌ حركت‌ جوهري، پيوسته‌ در تجدد است‌ نه‌ تنها عوارض‌ آن‌ به‌ گفته‌ مشائيان‌ تجدد مي‌يابد، بلكه‌ ذات‌ و گوهر طبيعت‌ نيز در حال‌ تجدد است‌ و چون‌ اين‌ تجدد در زمان‌ است‌ پس‌ در هر دقيقه‌ چندين‌ مرتبه‌ عالم‌ حادث‌ زماني‌ مي‌شود و سایت رشته صنایع شیمیایی...

هفت نظریه علمی که می تواند پایان جهان را پیش بینی کند
گروه فناوریهای نوین: بر اساس شواهد علمی موجود و مدارک تاریخی قدیمی نظریه هایی که به احتمال نابودی جهان تا سال ۲۰۱۲ پرداخته است مورد بررسی قرار گرفته است.
بسیاری از دانشمندان با توجه به شرایط کنونی زمین و بحرانهای موجود بسیار نگران حیات بشر بوده و به مطالعه بر روی حقایقی می پردازند که می تواند روزی منجر به اتمام حیات بر روی سیاره آبی شود. به اعتقاد برخی نظریه ها پایان یافتن جهان که در تقویم باستانی اقوام مایان تاریخ آن سال ۲۰۱۲ ذکر شده است می تواند به دلایل مختلفی به واقعیت تبدیل شود. نشریه تلگراف نیز با توجه به این نظریه ها و مدارک به بررسی برخی از این دلایل و میزان احتمال تحقق آنها تا سه سال آینده پرداخته است.
۱) حمله بیگانگان فضایی
این پدیده در ابتدا به موضوع بسیاری از آثار هنری علمی تخیلی تبدیل شد اما به تدریج محققان دریافتند که نگرانی از حمله بیگانگان به زمین رو به افزایش است. تعداد موارد مشاهده یوفوها افزایش پیدا کرده و نشانه ها و مدارک زیادی از مشاهده این پدیده های غریب ارائه شده است. از جمله این شواهد تلاش دولتهای مختلف در سرتاسر جهان برای کنترل یوفوها طی ۵۰ سال گذشته است. اما با وجود تمامی این شواهد و مدارک که بسیاری آنها را خیالی و زاده توهم شاهدان می دانند، احتمال وقوع حمله بیگانگان به زمین تا سال ۲۰۱۲ تنها ۰.۱ از ۱۰ تخمین زده شده است.
۲) برخورد با زمین
هزاران انجمن اینترنتی و سایتهای مختلف اعلام کرده اند زمانی در اوایل قرن ۲۱ میلادی سیاره ای ناشناخته با زمین برخورد کرده و یا از فاصله ای بسیار نزدیک از کنار آن عبور خواهد کرد و در نتیجه تمدن را نابود کرده و یا خسارات و دگرگونی های عظیم و جبران ناپذیری را بر روی زمین به جا خواهد گذاشت. این سیاره با نام خیالی "نیبیرو" سیاره ای در منظومه خورشیدی فرض شده است که در مداری نامنظم در حرکت بوده و هر سه هزار و ۷۰۰ سال یکبار به قسمتهای داخلی منظومه خورشیدی راه پیدا می کند. شواهد بسیار کمی برای اثبات این نظریه ارائه شده است که از آن جمله می توان به معرفی ۱۰ سیاره توسط ناسا در سال ۲۰۰۵ اشاره کرد که در خارج از منظومه خورشیدی به سر می برند و شاید تا سال ۲۰۱۲ به قسمتهای داخلی منظومه خورشیدی وارد شده و از نزدیکی زمین عبور کنند. با این همه احتمال وقوع این برخورد ۰.۲ از ۱۰ تخمین زده شده است.
۳) بحران خورشیدی
این بحران یکی از معدود سناریوهایی است که با انتهای تقویم مایانها در ارتباط است و می تواند پایه علمی داشته باشد. در این سناریو که احتمال وقوع آن ۰.۳ از ۱۰ برآورد شده است، تابش های شدید خورشیدی و یا انفجارهای گازی در دسامبر ۲۰۱۲ می تواند زمین را در خود غرق کرده و نوع بشر را به همراه اکو سیستم زمین نابود سازد. تاکنون شواهدی مبنی بر وقوع چنین پدیده ای در سال ۲۰۱۲ ارائه نشده اما ارتباطاتی میان دوره های ۱۱ ساله خورشیدی و چرخه زمانی تقویم مایانها یافته شده است. با این حال با وجود اینکه شعله های خورشیدی می تواند برای برخی از تجهیزات، ماهواره ها و فضانوردان مشکلاتی را ایجاد کند اما از قدرتی که بتواند زمین را حداقل تا سال ۲۰۱۲ ویران سازد برخوردار نخواهد بود. تنها خطر جدی که از سوی خورشید زمین را تهدید می کند، اتمام انرژی خورشید و بلعیده شدن زمین توسط این ستاره عظیم است که آن نیز تا پنج بیلیون سال آینده ممکن خواهد بود.
۴) تغییر قطبهای مغناطیسی
بسیاری معتقدند قطبهای مغناطیسی زمین در سالهایی نه چندان دور تغییر خواهند کرد و بر الگوی چرخش مداری زمین تاثیر گذاشته و فاجعه ای بزرگ را به وجود خواهد آورد. این افراد مدارکی از تغییر قطبی زمین در گذشته ارائه کرده و معتقدند این تغییرات را می توان با مطالعه نقاط خورشیدی و تئوری میدانهای مغناطیسی مشاهده کرد. در عین حال برخی معتقدند مایانها و مصریان باستان نیز از وقوع چنین پدیده ای در آینده آگاه بوده اند اما این راز امروزه توسط دولتها مخفی باقی مانده است. محققان دانشگاه پرینستون و تولوس در فرانسه با بررسی مدارک مختلف دریافته اند که سیاره زمین در حدود ۸۰۰ میلیون سال پیش دورانی را برای متعادل سازی قطبهای خود پشت سر گذاشته است. تغییر زاویه ۵۰ درجه ای در قطب شمال طی ۲۰ میلیون سال از جمله شواهدی است که محققان به آن دست یافته اند و بر همین اساس معتقدند امکان وقوع چنین پدیده ای وجود دارد اما طی یک میلیون سال آینده و درصد احتمال وقوع آن یک از ۱۰ خواهد بود.
۵) ابر آتشفشان
انفجار ابر آتشفشانی یکی از عظیم ترین انفجارهایی خواهد بود که در تاریخ بشر دیده شده و در اثر افزایش میزان ماگما در هسته زمین و عدم وجود راه فرار از این منطقه از زمین به وجود خواهد آمد. نتیجه چنین انفجاری پراکنده شدن میزان زیادی از گازهای سمی در اتمسفر زمین و پوشانده شدن قسمتهای زیادی از خشکی ها توسط ماگماها خواهد بود. تصاویری که توسط ماهواره ها طی سالهای گذشته به ثبت رسیده است نشانه هایی از تغییر را در سنگهای مذاب زیر زمینی نمایش می دهد که می تواند درصد احتمال این انفجار را یک از ۱۰ ساخته و مدارک علمی را برای اثبات این نظریه ارائه دهد.
۶) نقطه اوج نفتی
کاهش ذخایر نفتی جهانی قطعا واقعیتی است که می تواند به فروپاشی سرمایه گذاری و اقتصاد جهانی منجر شود. اما نظریه نقطه اوج نفتی درباره موضوع افزایش تقاضا در برابر میزان تولید بحث می کند بر اساس این نظریه زمانی فرا خواهد رسید که تقاضای این منبع انرژی از میزان تولید آن پیشی خواهد گرفت. به گزارش مهر، برخی معتقدند این پدیده در حال حاضر آغاز شده است اما برخی دیگر آغاز آن را سال ۲۰۱۲ اعلام کرده اند. با این همه و با وجود تلاش برای تولید منابع جایگزین انرژی احتمال وقوع این پدیده ۴ از ۱۰ محاسبه شده است.
۷) نابودی نسل زنبورها
۳۶ درصد از کندوهای زنبور در ایالات متحده در زمستان ۲۰۰۸ به دلیل اختلالی به نام اختلال نابودی کلونی زنبورها از بین رفتند. این اختلال که طی آن تمامی زنبورهای کارگر یک کندو به صورت ناگهانی می میرند و تنها زنبور ملکه به جا می ماند در چندین کشور اروپایی از جمله فرانسه، بلژیک، ایتالیا، پرتغال و اسپانیا رواج یافته است. تاکنون دلایلی مانند آفتها، تغییرات شدید جوی و امواج تلفن همراه عوامل بروز این اختلال اعلام شده اند اما تاثیر هیچ یک از آنها تاکنون به اثبات نرسیده است و از آنجایی که تاکنون درمانی موثر نیز برای کنترل این اپیدمی ارائه نشده است، پیش بینی می شود نظریه انقراض زنبورها به زودی به واقعیتی تلخ تبدیل شود. با توجه به این حقیقت که پرورش بسیاری از محصولات کشاورزی از جمله سویا، پنبه، دانه های روغنی مانند بادام، انگور، سیب و گلهای آفتابگردان نیازمند حضور زنبورها بوده و فعالیتهای این حشرات کوچک بر روی تولید ۳۰ درصد از غذای جهان تاثیری مستقیم به جا می گذارد، بالاترین احتمال نابودی حیات در اثر پدیده ای طبیعی به این نظریه ارائه شده و ۷ از ۱۰ تخمین زده شده است.

کروژن به مواد آلی فاسد نشده در رسوبها گفته می‌شود. کروژن در حلالهای متعارف مواد نفتی مانند بی‌سولفید کربن غیر قابل حل است. کروژن مشتمل بر کربن ، هیدروژن و اکسیژن بوده و به مقدار کمتر دارای سولفید و گاز ازت می‌باشد. دیدکلی کروژنها مواد آلی رسوبی شکننده‌ای هستند که در حلالهای مواد آلی غیرمحلول هستند و دارای ساختمان پلیمری می‌باشند.

در دو دهه اخیر، پیشرفتهای تكنولوژی وسایل و مواد با ابعاد بسیار كوچك به دست آمده است و به سوی تحولی فوق العاده كه تمدن بشر را تا پایان قرن دگرگون خواهد كرد ، پیش می رود . برای احساس اندازه های مادون ریز ، قطر موی سر انسان را كه یك دهم میلیمتر است در نظر بگیرید ، یك نانومتر صدهزار برابر كوچكتراست 9- 10متر . تكنولوژی و مهندسی در قرن پیش رو با وسایل ، اندازه گیریها و تولیداتی سروكار خواهد داشت كه چنین ابعاد مادون ریزی دارند .
درحال حاضر پروسه های در ابعاد چند مولكول قابل طراحی و كنترل است . همچنین خواص مكانیكی ، شیمیایی ، الكتریكی ، مغناطیسی ، نوری و... مواد در لایه ها در حدود ابعاد نانومتر قابل درك و تحلیل و سنجش است .

تكنولوژی درقرن گذشته در هرچه ریزتر كردن دانه های بزرگتر پیشرفت چشمگیری داشت ، بطوریكه به مزاح گفته شد كه دیگر كشف ذرات ریز اتمی ((Sub-Atomic)) نه تنها جایزه نوبل ندارد ، بلكه به آن جریمه هم تعلق می گیرد ! تكنولوژی نو درقرن حاضر مسیر عكس را طی می كند . یعنی مواد مادون ریز را باید تركیب كرد تا دانه های بزرگتر كارآمد به وجود آ ورد .
درست همان روشی كه در طبیعت برای تولید كردن حاكم است . مجموعه های طبیعی ، تركیبی از دانه های مادون ریز قابل تشخیص با خواص مشابه و یا متفاوت با اندازه های در حدود نانو است .

در دو دهه اخیر، پیشرفتهای تكنولوژی وسایل و مواد با ابعاد بسیار كوچك به دست آمده است و به سوی تحولی فوق العاده كه تمدن بشر را تا پایان قرن دگرگون خواهد كرد ، پیش می رود . برای احساس اندازه های مادون ریز ، قطر موی سر انسان را كه یك دهم میلیمتر است در نظر بگیرید ، یك نانومتر صدهزار برابر كوچكتراست 9- 10متر . تكنولوژی و مهندسی در قرن پیش رو با وسایل ، اندازه گیریها و تولیداتی سروكار خواهد داشت كه چنین ابعاد مادون ریزی دارند .
درحال حاضر پروسه های در ابعاد چند مولكول قابل طراحی و كنترل است . همچنین خواص مكانیكی ، شیمیایی ، الكتریكی ، مغناطیسی ، نوری و... مواد در لایه ها در حدود ابعاد نانومتر قابل درك و تحلیل و سنجش است .

تكنولوژی درقرن گذشته در هرچه ریزتر كردن دانه های بزرگتر پیشرفت چشمگیری داشت ، بطوریكه به مزاح گفته شد كه دیگر كشف ذرات ریز اتمی ((Sub-Atomic)) نه تنها جایزه نوبل ندارد ، بلكه به آن جریمه هم تعلق می گیرد ! تكنولوژی نو درقرن حاضر مسیر عكس را طی می كند . یعنی مواد مادون ریز را باید تركیب كرد تا دانه های بزرگتر كارآمد به وجود آ ورد .
درست همان روشی كه در طبیعت برای تولید كردن حاكم است . مجموعه های طبیعی ، تركیبی از دانه های مادون ریز قابل تشخیص با خواص مشابه و یا متفاوت با اندازه های در حدود نانو است .
اثر تحقیقات در فناوریهای مادون ریز هم اكنون در درمان بیماریها و یا دست یافتن به مواد جدید به ظهور رسیده است . موارد بسیاری در مرحله تحقیقات كاربردی و آزمایشی است .اكنون ساخت رایانه های بسیار كوچكتر و میلیونها بار سریعتر در دستور كار شركتهای تحقیقاتی قرار دارد .
در بیانی كوتاه نانوتكنولوژی یك فرایند تولید مولكولی است . همانطور كه طبیعت مجموعه ها را بطور خودكار مولكول به مولكول ساخته و روی هم مونتاژ كرده است ، ما هم باید برای تولید محصولات جدید ، با این اعتقاد كه هرچه در طبیعت تولید شده قابل تولید در آزمایشگاه نیز هست ، نظیر طبیعت راهی پیدا كنیم . البته منظور این نیست كه چند هسته از مواد راپیدا كنیم و با رساندن انرژی و خوراك پس از چند سال یك نیروگاه از آن بسازیم كه شهری را برق دهد . بلكه برای تركیب و تكامل خودكار تولیدات مادون ریزكه به نحوی در مجموعه های بزرگتر مصرف دارد ، راهی بیابیم . در اندازه های مادون ریز ، روشها و ابزارآلات متعارف فیزیكی مانند تراشیدن و خم كردن و سوراخ كردن و...جوابگو تیستند .
برای ساختن ماشینهای ملكولی باید روش پروسه های طبیعی را دنبال كرد .
با تهیه نقشه های ساختاری بدن یعنی آرایش ژنها و DNA كه ژنم نامیده شده است و به موازات آن دست یافتن به تكنولوژی مادون ریز ، در دراز مدت تحولات بسیاری در هستی ایجاد خواهد شد . تولید مواد جدید ، گیاهان ، جانداران و حتی انسان متحول خواهد شد . اشكالات ساختاری موجودات در طبیعت رفع می شود و با تركیب و خواص اورگانیك گیاهان و جانوران ، موجودات جدیدی با خواص فوق العاده و شخصیتهای متفاوت بوجود خواهد آمد .آینده علوم و مهندسی كه چندین گرایشی Multi- Disciplinary )) است ، به طرف تولید ماشینهای مولكولی سوق داده خواهد شد تا در نهایت بتواند مجموعه های كارآیی از پیوندهای ارگانیك و سایبریك را عرضه نماید .
هستی را به رایانه ( سخت افزار ) و برنامه ( نرم افزار ) كه دو پدیده مختلف ولی ادغام شده هستند ، می توان تشبیه كرد . سخت افزار مصداق ماده ( اغلب اتم هیدروژن ) و نرم افزار یا برنامه ، قابلیت نهفته در خلقت آن است .
اتم به نظر ساده و ابتدایی هیدروژن در طی میلیاردها سال با قابلیت نهفته در خود توانسته است میلیونها نوع آرایش مختلف را در هستی بوجود آورد . بشر از بوجود آوردن اساس ماده عاجز است . ولی در برنامه ریزیهای جدید و یافتن اشكال دیگری از آنچه در طبیعت وجود دارد ، پیش خواهد رفت . طبیعت را خواهد شناخت و به اصطلاح ، قفلهای شگفت آور آن را باز خواهد كرد . احتمالا انسان در شرایط مناسبتری از درجه حرارت و فشار كه درتشكیل طبیعی مواد مختلف از هیدروژن لازم است ، بتواند اتمهای مورد نباز خود را تولید كند ، سیارات دیگری را در نهایت در اختیار بگیرد و بعید نیست كه نواده های دوردست ما بتوانند در نیمه های راه ابدیت در اكثر نقاط جهان هستی و كهكشانها سكنی گزینند.
به احتمال زیاد قبل از پایان هزاره سوم انسانها در بدن خود انواع لوازم مصنوعی و دیجیتالی راخواهند داشت. . از بیماری ، پیری ، درد ستون فقرات ، كم حافظه ای و... رنج نخواهند برد .قابلیت فهم و تحلیل اطلاعات در مغز آنها در مقایسه با امروز بی نهایت خواهد شد . در هزاره های آینده انسانهای طبیعی مانند امروز احتمالا برای مطالعات پژوهشی نگهداری شده و به نمونه های آزمایشگاهی و بطور حتم قابل احترام تبدیل خواهند شد و مردمان آینده از اینهمه درد و ناراحتی كه اجداد آنها در هزاره های قبل كشیده اند ، متعجب و متاثر خواهند بود .
اكنون جا دارد همگام با تحولات جدید در مهندسی و علوم ، دانشگاهها و مراكز تحقیقاتی بطور جدی به پژوهشهای تكنولوژی مادون ریز مشغول شوند تا حداقل ما هم بتوانیم مرزهای دانش روز را به نسلهای آینده تحویل دهیم و در تشكلهای جدید هستی سهمی داشته باشیم . باشد هرچه زودتر به خود آییم و عمق شكوهمند و معجزه آسای اندیشه بشررا دریابیم و از كوتاه بینی و افكار فرسوده موروثی فاصله بگیریم . گفته شیخ اجل سعدی در آینده مصداق واقعی تری خواهد داشت :
چه انتظاری باید از نانوتكنولوژی داشت :
این تكنولوژی جدید توانایی آن را دارد كه تاثیری اساسی بر كشورهای صنعتی در دهه های آینده بگذارد . در اینجا به برخی از نمونه های عملی در زمینه نانوتكنولوژی كه بر اساس تحقیقات و مشاهدات بخش خصوصی به دست آمده است ، اشاره می شود .
انتظار می رود كه مقیاس نانومتر به یك مقیاس با كارایی بالا و ویژگیهای منحصربفرد ، طوری ساخته خواهند شد كه روش شیمی سنتی پاسخگوی این امر نمی تواند باشد .
• نانوتكنولوژی می تواند باعث گسترش فروش سالانه 300 میلیارد دلار برای صنعت نیمه هادیها و 900 میلیون دلار برای مدارهای مجتمع ، طی 10 تا 15 سال آینده شود .
• نانوتكنولوژی ، مراقبتهای بهداشتی ، طول عمر ، كیفیت و تواناییهای جسمی بشر را افزایش خواهد داد .
• تقریبا نیمی از محصولات دارویی در 10 تا 15 سال آینده متكی به نانوتكنولوژی خواهد بود كه این امر ، خود 180 میلیارد دلار نقدینگی را به گردش درخواهد آورد .
• كاتالیستهای نانوساختاری در صنایع پتروشیمی دارای كاربردهای فراوانی هستند كه پیش بینی شده است این دانش ، سالانه 100 میلیارد دلار را طی 10 تا 15 سال آینده تحت تاثیر قرار دهد .
• نانوتكنولوژی موجب توسعه محصولات كشاورزی برای یك جمعیت عظیم خواهد شد و راههای اقتصادی تری را برای تصویه و نمك زدایی آب و بهینه سازی راههای استفاده از منابع انرژیهای تجدید پذیر همچون انرژی خورشیدی ارائه نماید . بطور مثال استفاده از یك نوع انباره جریان گذرا با الكترودهای نانولوله كربنی كه اخیرا آزمایش گردید ، نشان داد كه این روش 10 بار كمتر از روش اسمز معكوس ، آب دریا را نمك زدایی می كند .
• انتظار می رود كه نانوتكنولوژی نیاز بشر را به مواد كمیاب كمتر كرده و با كاستن آلاینده ها ، محیط زیستی سالمتر را فراهم كند . برای مثال مطالعات نشان می دهد در طی 10 تا 15 سال آینده ، روشنایی حاصل از پیشرفت نانوتكنولوژی ،مصرف جهانی انرژی را تا 10 درصد كاهش داده ، باعث صرفه جویی سالانه 100 میلیارد دلار و همچنین كاهش آلودگی هوا به میزان 200 میلیون تن كربن شود.
در چند سال گذشته بازارچند میلیارد دلاری برپایه نانوتكنولوژی كسترش یافته اند . برای مثال در ایالات متحده ، IBM برای هد دیسكهای سخت ، یك سری حسگرهای مغناطیسی را ابداع كرده است .
Easte Kodak و 3M تكنولوژی ساخت فیلمهای نازك نانو ساختاری را به وجود آورده اند . شركت Mobil كاتالیستهای نانو ساختاری را برای دستگاههای شیمیایی تولید كرده است و شركت Merck ، داروهای نانوذره ای را عرضه كرده است . تویوتا در ژاپن مواد پلیمری تقویت شده نانوذره ای را برای خودروها و Samsung Electronics در كره ، در حال كار بر روی سطح صفحات نمایش توسط نانولوله های كربنی هستند . بشر درست در ابتدای مسیر قرار دارد و فقط چندین محصول تجاری از نانوساختارهای یك بعدی بهره می گیرند ( نانو ذرات ، نانو لوله ها ، نانو لایه و سوپر لاستیكها ) . نظزیات جدید و روشهای مقرون به صرفه تولید نانوساختارهای دو و سه بعدی از موضوعات مورد بررسی آینده می باشند.
نانو تكنولوژی یا كاربرد فناوری در مقیاس یك میلیونیم متر، جهان حیرت انگیزی را پیش روی دانشمندان قرار داده است كه در تاریخ بشریت نظیری برای آن نمی توان یافت. پیشرفتهای پرشتابی كه در این عرصه بوقوع می پیوندد، پیام مهمی را با خود به همراه آورده است: بشر در آستانه دستیابی به توانایی های بی بدیلی برای تغییر محیط پیرامون خویش قرار گرفته است و جهان و جامعه ای كه در آینده ای نه چندان دور به مدد این فناوری جدید پدیدار خواهد شد، تفاوت هایی بنیادین با جهان مالوف آدمی در گذشته خواهد داشت.
به گزارش ایرنا نانو تكنولوژی نظیر هر فناوری دیگری چونان یك تیغ دولبه است كه می توان از آن در مسیر خیر و صلاح و یا نابودی و فنا استفاده به عمل آورد. گام اول در راه بهره گیری از این فناوری شناخت دقیق تر خصوصیات آن و آشنایی با قابلیت های بالقوه ای است كه در خود جای داده است. در خصوص نانو تكنولوژی یك نكته را می توان به روشنی و بدون ابهام مورد تاكید قرار داد: این فناوری جدید هنوز، حتی برای متخصصان، شناخته شده نیست و همین امر هاله ابهامی را كه آن را در برگرفته ضخیمتر می كند و راه را برای گمانزنی های متنوع هموار می سازد.
كسانی بر این باورند كه این فناوری نظیر هیولایی فرانكشتین در داستان مری شلی و یا همانند جعبه پاندورا در اسطوره های یونان باستان، مرگ و نابودی برای ابنای بشر درپی دارد. در مقابل گروهی نیز معتقدند كه به مدد توانایی های حاصل از این فناوری می توان عالم را گلستان كرد.
در حال حاضر 450 شركت تحقیقاتی- تجاری در سراسر جهان و 270 دانشگاه در اروپا، آمریكا و ژاپن با بودجه ای كه در مجموع به 4 میلیارد دلار بالغ می شود سرگرم انجام تحقیقات در عرصه نانو تكنولوژی هستند. در این قلمرو اتمها و ذرات رفتاری غیرمتعارف از خود به نمایش می گذارند و از آنجا كه كل طبیعت از همین ذرات تشكیل شده، شناخت نحوه عمل آنها، به یك معنا شناخت بهتر نحوه شكل گیری عالم است. به این ترتیب دانشمندانی كه در این قلمرو به كاوش مشغولند، به یك اعتبار با ذهن و ضمیر خالق هستی و نقشه شگفت انگیز او در خلقت عالم آشنایی پیدا می كنند، اما از آنجا كه دانایی توانایی به همراه می آورد، شناسایی رازهای هستی می تواند توان فوق العاده ای را در اختیار كاشفان این رازها قرار دهد. تحقیق در قلمرو نانو تكنولوژی از اواخر دهه 1950 آغاز شد و در دهه 1990 نخستین نتایج چشمگیر از رهگذر این تحقیقات عاید گردید.
از جمله آنكه یك گروه از محققان شركت آی بی ام موفق شدند35 اتم گزنون را بر روی یك صفحه از جنس نیكل جای دهند و با كمك این تك اتمها نامی را بر روی صفحه نیكلی درج كنند. محققان دیگر به بررسی درباره ساختارهای ریز موجود در طبیعت نظیر تار عنكبوت ها و رشته های ابریشم پرداختند تا بتوانند موادی نازك تر و مقاوم تر تولید كنند. در این میان ساخت یك نوع مولكول جدید كربن موسوم به باكمینسترفولرین یا كربن- 60 راه را برای پژوهشهای بعدی هموارتر كرد. محققان با كمك این مولكول كه خواص حیرت انگیز آن هنوز در درست بررسی است، لوله های موئینه ای در مقیاس نانو ساخته اند كه می تواند برای ایجاد ساختارهای مختلف در تراز یك میلیونیم متر مورد استفاده قرار گیرد. بررسی هایی كه در ابعاد نانو بر روی مواد مختلف صورت گرفته و خواص تازه ای را آشكار كرده است. به عنوان مثال ذرات سیلیكن در این ابعاد از خود نور ساطع می كنند و لایه های فولاد در این مقیاس از استحكام بیشتری در قیاس با صفحات بزرگتر این فلز برخوردارند.
برخی شركتها از هم اكنون بهره برداری از برخی یافته های نانوتكنولوژی را آغاز كرده اند. به عنوان نمونه شركت آرایشی اورال از مواد نانو در محصولات آرایشی خود استفاده می كند تا بر میزان تاثیر آنها بیفزاید. ساخت دیودهای نوری با استفاده از مواد نانو موجب می شود تا 80درصد در هزینه برق صرفه جویی شود. توپهای تنیسی كه با كربن 60 ساخته شده و روانه بازار گردیده سبكتر و مستحكمتر از توپهای عادی است. شركتهای دیگر با استفاده از مواد نانو پارچه هایی تولید كرده اند كه با یك بار تكاندن آنها می توان حالت اتوی اولیه را به آنها بازگرداند و همه چین و چروكهایشان را زایل كرد. با همین یك بار تكان همه گردوخاكی كه به این پارچه ها جذب شده اند نیز پاك می شوند. نوارهای زخم بندی هوشمندی با این مواد درست شده كه به محض مشاهده نخستین علائم عفونت در مقیاس مولكولی، پزشكان را مطلع می سازند.
از همین نوع مواد همچنین لیوانهایی تولید شده كه قابلیت خود- تمیزكردن دارند. لنزها و عدسیهای عینك ساخته شده از جنس مواد نانو ضد خش هستند و یك گروه از محققان تا آنجا پیش رفته اند كه درصددند با مواد نانو پوششهای مناسبی تولید كنند كه سلولهای حاوی ویروسهای خطرناك نظیر ویروس ایدز را در خود می پوشاند و مانع خروج آنها می شود. مهمترین نكته درباره موقعیت كنونی فناوری نانو آن است كه اكنون دانشمندان این توانایی را پیدا كرده اند كه در تراز تك اتمها به بهره گیری از آنها بپردازند و این توانایی بالقوه می تواند زمینه ساز بسیاری از تحولات بعدی شود. یك گروه از برجسته ترین محققان در حوزه نانوتكنولوژی بر این اعتقادند كه می توان بدون آسیب رساندن به سلولهای حیاتی، در درون آنها به كاوش و تحقیق پرداخت. شیوه های كنونی برای بررسی سلولها بسیار خام و ابتدایی است و دانشمندان برای شناخت آنچه كه در درون سلول اتفاق می افتد ناگزیرند سلولها را از هم بشكافند و در این حال بسیاری از اطلاعات مهم مربوط به سیالهای درون سلول یا ارگانلهای موجود در آن از بین می رود.
یك گروه از محققان كه در گروهی موسوم به اتحاد سیستمهای زیستی گرد آمده اند، سرگرم تكمیل ابزارهای ظریفی هستند كه هدف آن بررسی اوضاع و احوال درون سلول در زمان واقعی و بدون آسیب رساندن به اجزای درونی سلول یا مداخله در فعالیت بخشهای داخلی آن است. ابزاری كه این گروه مشغول ساخت آن هستند ردیف هایی از لوله ها یا سیمهای بسیار ظریفند كه قادرند وظایف مختلفی را به انجام برسانند از جمله آنكه هزاران پروتئینی را كه به وسیله سلولها ترشح می شود شناسایی كند. گروههای دیگر از محققان نیز به نوبه خود سرگرم تولید دستگاهها و ابزارهای دیگر برای انجام مقاصد علمی دیگر هستند.
به عنوان نمونه یك گروه از محققان سرگرم تكمیل فیبرهای نوری در ابعاد نانو هستند كه قادر خواهند بود مولكولهای مورد نظر را شناسایی كنند. گروهی نیز دستگاهی را دردست ساخت دارند كه با استفاده از ذرات طلا می تواند پروتئین های معینی را فعال سازد یا از كار بیندازد. به اعتقاد پژوهشگران برای آنكه بتوان از سلولها در حین فعالیت واقعی آنها اطلاعات مناسب به دست آورد، باید شیوه تنظیم آزمایشها را مورد تجدیدنظر اساسی قرار داد. سلولها در فعالیت طبیعی خود امور مختلفی را به انجام می رسانند: از جمله انتقال اطلاعات و علائم و داده ها میان خود، ردوبدل كردن مواد غذایی و بالاخره سوخت و ساز و اعمال حیاتی. یك گروه از روش تازه ای موسوم به الگوی انتقال ابر - شبكه استفاده كرده اند كه ساخت نیمه هادیهای نانومتری به قطر تنها 8 نانومتر را امكان پذیر می سازد. هریك از این لوله های بسیار ریز بالقوه می توانند یك پادتن خاص یا یك اولیگو نوكلئو اسید و یا یك بخش كوچك از رشته دی ان ای بر روی خود جای دهند.
با كمك هر تراشه می توان 1000 آزمایش متفاوت بر روی یك سلول انجام داد. برای دستیابی به موفقیت كامل باید بر برخی از محدودیتها غلبه شود، ازجمله آنكه درحال حاضر برای بررسی سلولها باید آنها را در درون مایعی قرار داد كه مصنوعاً محیط زیست طبیعی سلولها را بازسازی می كند، اما یون موجود در این مایع می تواند سنجنده های موئینه را از كار بیندازد. برای رفع مشكل، محققان سلولها را درون مایعی جای می دهند كه چگالی یون آن كمتر است. گروههای دیگری از محققان نیز در تلاشند تا ابزارهای مناسب در مقیاس نانو برای بررسی جهان سلولها ابداع كنند. یكی از این ابزارها چنانكه اشاره شد یك فیبر نوری است كه ضخامت نوك آن 40 نانومتر است و بر روی نوك نوعی پادتن جا داده شده كه قادر است خود را به مولكول مورد نظر در درون سلول متصل سازد. این فیبر نوری با استفاده از فیبرهای معمولی و تراش آنها ساخته شده و بر روی فیبر پوششی از نقره اندود شده تا از فرار نور جلوگیری به عمل آورد. نحوه عمل این فیبر نوری درخور توجه است.
از آنجاكه قطر نوك این فیبر نوری، از طول موج نوری كه برای روشن كردن سلول مورد استفاده قرار می گیرد به مراتب بزرگتر است، فوتونهای نور نمی توانند خود را تا انتهای فیبر برسانند، درعوض در نزدیكی نوك فیبر مجتمع می شوند و یك میدان نوری بوجود می آورند كه تنها می تواند مولكولهایی را كه در تماس با نوك فیبر قرار می گیرند تحریك كند. به نوك این فیبر نوری یك پادتن متصل است و محققان به این پادتن یك مولكول فلورسان می چسبانند و آنگاه نوك فیبر را به درون یك سلول فرو می كنند. در درون سلول، نمونه مشابه مولكول فلورسان نوك فیبر، این مولكول را كنار می زند و خود جای آن را می گرد. به این ترتیب نوری كه از مولكول فلورسان ساطع می شد از بین می رود و فضای درون سلول تنها با نوری كه به وسیله میدان موجود در فیبر نوری بوجود می آید روشن می شود و درنتیجه محققان قادر می شوند یك تك مولكول را در درون سلول مشاهده كنند.
مزیت بزرگ این روش در آن است كه باعث مرگ سلول نمی شود و به دانشمندان اجازه می دهد درون سلول را در هنگام فعالیت آن مشاهده كنند. نانو تكنولوژی همچنین به محققان امكان می دهد كه بتوانند رویدادهای بسیار نادر یا مولكولهای با چگالی بسیار كم را مشاهده كنند. به عنوان مثال بلورهای مینیاتوری نیمه هادیهای فلزی در یك فركانس خاص از خود نور ساطع می كنند و از این نور می توان برای مشخص كردن مجموعه ای از مولكولهای زیستی و الصاق برچسب برای شناسایی آنها استفاده كرد. به نوشته هفته نامه علمی نیچر چاپ انگلستان یك گروه از محققان دانشگاه میشیگان نیز توانسته اند سنجنده خاصی را تكمیل كنند كه قادر است حركت اتمهای روی را در درون سلولها دنبال كند و به دانشمندان در تشخیص نقایص زیست عصبی مدد رساند.
از ابزارهای در مقیاس نانو همچنین می توان برای عرضه مؤثرتر داروها در نقاط موردنظر استفاده به عمل آورد. در آزمایشی كه بتازگی به انجام رسیده نشان داده شده است كه حمله به سلولهای سرطانی با استفاده از ذرات نانو 100برابر بازده عمل را افزایش می دهد. محققان امیدوارند در آینده ای نه چندان دور با استفاده از نانو تكنولوژی موفق شوند امور داخلی هر سلول را تحت كنترل خود درآورند. هم اكنون گامهای بلندی در این زمینه برداشته شده و به عنوان نمونه دانشمندان می توانند فعالیت پروتئینها و مولكول دی ان ای را در درون سلول كنترل كنند. به این ترتیب نانو تكنولوژی به محققان امكان می دهد تا اطلاعات خود را درباره سلولها یعنی اصلی ترین بخش سازنده بدن جانداران به بهترین وجه كامل سازند.

خواص فيزيكي و شيميائي آب مانند شفافيت ، رنگ ، بو ، دما ، ‌نمك هاي محلول درآن ، سختي خواص كاهشي و PH ، كيفيت آب را بيان مي كند .  دراين ميان نمك هاي محلول در آب يكي از مهمترين عوامل است .  تمام نمك هايي كه در آب محلول اند نشان دهنده ناخالصي هاي آب معدني اند . بر حسب آنکه آب در موقع نفوذ در زمین از قشرهای آهکی و منیزیمی و گچی گذشته و یا نگذشته باشد سختی آب کم یا زیاد می‌شود. آبهای نواحی آهکی سختی زیادتری تا آبهای نواحی گرانیتی و یا شنی دارند. سختی آب در عرض سال هم ممکن است تغییر نماید. معمولاً سختی آبها در فصل باران کم و در فصل خشکی زیاد می‌شود. و بعضی مواقع هم در فصول پر باران و مرطوب مثل غار ها ایجاد شود.
آب سخت آبی است که حاوی نمك‌هاي معدني از قبيل ترکیبات کربنات‌های هیدروژنی ٬ کلسیم ٬ منیزیم و ... است.
سختی آب بر دو نوع است : دایمی و موقت

سختي موقت :
اين سختي به دليل وجود بي كربناتهاي كلسيم و منيزيم است كه دراثرجوشيدن به كربناتهاي نامحلول تبديل مي شوند و به صورت جامد ته نشين مي گردند .
 

سختي دائمي :‌
اين سختي شامل آن دسته از نمك هاي كلسيم و منيزيم است كه دراثرجوشيدن آب به صورت محلول باقي مي مانند .
آب سخت برای انسان مضر نیست بلکه مفید است و معمولاً شکستگی استخوانهای آنهایی که آب سخت می‌آشامند زودتر بهبودی حاصل می‌کند و بیماری راشیتیسم کمتر در این اشخاص دیده می‌شود.
علیرغم فواید آب سخت برای بدن سختی بیش از حد آب نیز مضراتی دارد که مهمترین آن تشدید پدیده تولید سنگ کلیه به دلیل رسوب بونهای معلق در کلیه میشود. آب سخت برای رختشویی و مصرف در کارخانجات مناسب نیست. آب سخت موجب از دست دادن طعم و مزه خوب چایی و قهوه می‌شود. پخته نشدن حبوبات با آب سخت ضرر رساندن به جداره دیگهای بخار و ایجاد قشر آهکی بر روی جداره دیگ خوب کف نکردن صابون و موجب افزایش مصرف صابون مزاحمت در هنگام شستن نسوج و دستها رفع سختی آب در تجارت تعداد زیادی مواد شیمیایی برای رفع سختی آب به فروش می‌رسد که دارای کربنات سدیم هستند. این مواد را قبل از ورود آب در دیگها سختی آنرا می‌گیرند و یا در دیگ بر اثر افزودن این مواد آهک و گچ را رسوب می‌دهند و دیگر این رسوب محکم به جدار دیگ نمی‌چسبد بطوری که می‌توان آنرا به آسانی پاک نمود.
برای برطرف کردن سختی آب ، با جوشاندن کربنات‌های هیدروژنی محلول به کلسیم نامحلول تبدیل شده و تشکیل رسوب می‌دهند.
یکی از اجسام گیرنده سختی آب تری ناتریم فسفات می‌باشد که با اسم آلبرت‌تری بکار می‌رود. یون کلسیم موجود در آب بر اثر ناتریم فسفات تبدیل به " تری فسفات کلسیم " می‌گردد و رسوب می‌نماید.
اخیرا به مقدار زیاد از صمغ‌های مصنوعی که قادرند تعویض یون کنند برای رفع سختی آب استفاده می‌کنند. صمغ لواتیت در آلمان و آمبرلیت و دووکس در آمریکا استعمال می‌گردد. در صنعت از ستونهای تبادل یونی برای کاهش سختی استفاده می شود. ( ستونهای رزینی - آنیونی - کاتیونی )
در پیشرفته ترین تکنولوژی ار فرآیند اسمز معکوس  (Reverse Osmosis)برای کاهش سختی ، EC ( هدایت الکتریکی یا شوری ) و  TDS( کل جامدات محلول ) آب استفاده می شود که فواید بسیاری از جمله مطمئن بودن آن و هزینه های جاری بسیار پایین دارد . این فرآیند در ایران به دلیل اینکه اولین بار برای کاهش EC (  شوری ) آب استفاده شد به آب شیرین کن معروف است .

درجه سختی آب
درجه سختی آب را از روی مقدار کلسیم و منیزیم موجود در آن تعیین می‌کنند. در آلمان اگر آبی ده میلی گرم CaO در یک لیتر داشته باشد می‌گویند درجه سختی آب یک است. در فرانسه اگر آبی در یک لیتر ده میلی گرم کربنات کلسیم یا همسنگ آن کربنات منیزیم داشته باشد می‌گویند که یک درجه سختی دارد. در انگلستان اگر آبی ده میلی گرم کربنات کلسیم و یا همسنگ آن کربنات منیزیم در ۰.۷ لیتر داشته باشد یک درجه سختی دارد.

آموزش قسمت back up 

نصب خودکار ویندوز

اضافه کردن گزینه ای به منوی send to

گذاشتن پسورد دوم روی ویندوز

اضافه کردن زبان فارسی به ویندوز

کار با بخش System Restore

آموزش winrar

بازیابی ایمیل در صورت فراموش کردن پسورد

فیلتر در gmaill

حدف id خود از لیست دیگران

آموزش مرورگر مخفی ویندوز

آموزش کار با system

مشعل های riello در از نظر سوخت در 4 نوع گازسوز،گازوييل سوز،دوگانه سوز و سوخت هاي زيستي توليد شده اند .

مشعل هاي گاز سوز در سه نوع تك مرحله اي ، دو مرحله اي و كنترل پيوسته عرضه شده اند .

آشنایی : بورت لوله شیشه‌ای مدرج و طویلی است که در انتهای آن یک شیر جهت کنترل خروج محلول از آن نصب شده است. چون از بورت برای برداشتن حجمهای مختلفی از محلولهای مخصوص تیتراسیون استفاده می‌شود، لذا به قسمتهای کوچکی درجه بندی شده است. در تیتراسیونهای معمولی از بورتی که دقت آن 0.1 میلی لیتر است استفاده می‌شود. معمولا این بورتها گنجایش 50 تا 100 میلی لیتر را دارند.در تیتراسیونهای حساس از بورتهای 10 میلی لیتری که تا 0.01 یا 0.02 میلی لیتر مدرج استفاده شده می‌شود.زمانیکه نیاز به تکرار مداوم تیتراسیون باشداز بورتهای اتوماتیک استفاده می‌شود. در این حالت محلول در ظرف پائینی بورت اتوماتیک ریخته شده و توسط کیسه هوایی که به آن وصل شده است بورت مرتبا پر می‌شود.

آشنایی : بورت لوله شیشه‌ای مدرج و طویلی است که در انتهای آن یک شیر جهت کنترل خروج محلول از آن نصب شده است. چون از بورت برای برداشتن حجمهای مختلفی از محلولهای مخصوص تیتراسیون استفاده می‌شود، لذا به قسمتهای کوچکی درجه بندی شده است. در تیتراسیونهای معمولی از بورتی که دقت آن 0.1 میلی لیتر است استفاده می‌شود. معمولا این بورتها گنجایش 50 تا 100 میلی لیتر را دارند.در تیتراسیونهای حساس از بورتهای 10 میلی لیتری که تا 0.01 یا 0.02 میلی لیتر مدرج استفاده شده می‌شود.زمانیکه نیاز به تکرار مداوم تیتراسیون باشداز بورتهای اتوماتیک استفاده می‌شود. در این حالت محلول در ظرف پائینی بورت اتوماتیک ریخته شده و توسط کیسه هوایی که به آن وصل شده است بورت مرتبا پر می‌شود.
روش استفاده از بورت : قبل از استفاده از بورت باید آن را دو یا سه مرتبه با چند میلی لیتر از محلول مورد نظر شستشو داد و هر بار باید محلول کاملا خارج شود.بعد از شستشو به آهستگی آن را تا بالاتر از علامت صفر از محلول مورد نظر پر کرده و بعد یک بشر زیر آن قرار دهیم و شیر را باز کرده تا هوای محبوس در نوک بورت خارج شود و سطح محلول تا آنجایی که امکان دارد دقیقا در مقابل اولین درجه بورت پایین بیاید حال ارلن مایر را که محتوی محلول مورد سنجش است زیر بورت قرار داده و واکنشگر قطره قطره از بورت به آن اضافه می‌شود.
نکات مهم : در طی عمل تیتراسیون محلول تیتر کننده ، نباید به سرعت از بورت خارج شود. زیرا علاوه بر آن که امکان گذشتن از نقطه پایان وجود دارد، خطای خواندن در نقطه انتهایی هم زیاد می شود. معمولا سرعت خروج محلول از بورت نباید بیش از 10 میلی لیتر در دقیقه باشد و محلول نباید به صورت قطرات سریع خارج شود. در طی عمل تیتراسیون ، محلولی که از بورت به داخل ارلن مایر می‌ریزد نباید در یک نقطه جمع شود بلکه باید در طول تیتراسیون مرتبا به هم زده شود تا قطرات کاملا در تمام نقاط آن پخش شوند. نوک بورت نباید از ارلن مایر خیلی فاصله داشته باشد تا قطره‌ها به اطراف پخش نشود. بعد از هر تیتراسیون محلول باقیمانده در بورت ابتدا با آب و سپس آب مقطر شسته شود و شیر آن در حالت باز کرده و به طور وارونه به گیره وصل شود. محلول نباید به طور طولانی در بورت بماند، مخصوصا اگر محلول قلیایی باشد. زیرا در این صورت شیر بورت بسته شده و باز کردن آن مشکل است. شیر بورت باید با مقدار کمی گریس چرب شود تا براحتی بچرخد، زیاد بودن گریس باعث مسدود شدن شیر بورت می‌شود. هنگام خواندن درجه بورت زمانی که محلولهای شفاف درون آن ریخته شده است باید دقت شود که سطح محدب مایع با خط درجه مورد نظر مماس باشد ولی در محلولهای رنگی مثل پرمنگنات پتاسیم باید سطح بالایی مایع با خط درجه مورد نظر مماس باشد.

گر چه دانشمندان تاکنون توانسته اند اجزای تشکیل دهنده ذره های زیر اتمی را در شتاب دهنده ها از یک دیگر جدا کنند، توالی ژنوم انسان را کشف و فعالیت ستارگان دور دست را تجزیه و تحلیل کنند، اما هنوز هم آزمایش هایی توجه دانشمندان را به خود جلب می‌کند که میلیون ها دلار هزینه را در برداشته و جریان بزرگی از اطلاعات ایجاد می‌کند؛ آزمایش هایی که پردازش آن ها توسط ابررایانه ها ماه ها به طول می انجامد. بسیاری از این گروه های پژوهشی توسعه پیدا کرده اند و برای انجام فعالیت با هم مشارکت می‌کنند.

برای انتقال حرارت از داخل یك محفظه یا اتاق به خارج , احتیاج به یك واسطه است. در یك سیستم سرد كننده مكانیكی استاندارد , عمل گرفتن حرارت با تبخیر مایعی در دستگاه تبخیر (Evaporator), و پس دادن آن در دستگاه تقطیر (Condenser) صورت می گیرد و این امر باعث تغییر حالت ماده سرمازا از بخار به مایع می گردد .مایعاتی كه بتوانند به سهولت از مایع به بخار و بالعكس تبدیل شوند به عنوان واسطه انتقال حرارت به كار برده می شوند, زیرا این تغییر حالت باعث تغییر حرارت نیز می گردد .برخی از این مواد سرمازا از مواد دیگر مناسب تر هستند .

برای انتقال حرارت از داخل یك محفظه یا اتاق به خارج , احتیاج به یك واسطه است. در یك سیستم سرد كننده مكانیكی استاندارد , عمل گرفتن حرارت با تبخیر مایعی در دستگاه تبخیر (Evaporator), و پس دادن آن در دستگاه تقطیر (Condenser) صورت می گیرد و این امر باعث تغییر حالت ماده سرمازا از بخار به مایع می گردد .مایعاتی كه بتوانند به سهولت از مایع به بخار و بالعكس تبدیل شوند به عنوان واسطه انتقال حرارت به كار برده می شوند, زیرا این تغییر حالت باعث تغییر حرارت نیز می گردد .برخی از این مواد سرمازا از مواد دیگر مناسب تر هستند .

خصوصیات مواد سرمازا :
سیالی كه به عنوان ماده سرمازا مورد استفاده قرار می گیرد باید دارای كیفیات زیر باشد:
1- سمی نباشد.
2- قابل انفجار نباشد .
3-اكسید كننده نباشد .
4- قابل اشتعال نباشد .
5- در صورت نشت به سهولت قابل تشخیص باشد
6- محل نشت آن قابل تعیین باشد .
7- قادر به عمل كردن در فشار كم باشد (نقطه جوش پایین) .
8- از نوع گازهای پایدار باشد .
9- قسمت هایی كه در داخل مایع حركت می كند به سهولت قابل روغنكاری باشند.
10- تنفس كردن آن مضر نباشد .
11- دارای گرمای نهان متعادلی برای مقدار تبخیر در واحد زمان باشد .
12- جابجایی نسبی آن برای ایجاد مقدار معینی برودت كم باشد .
13- دارای كمترین اختلاف, بین فشار تبخیر و تقطیر باشد .
ماده سرمازا نباید خورنده باشد (ایجاد زنگ زدگی كند) تا ساختن تمام قطعات سیستم از فلزات معمولی با عمر خدمتی طولانی تر عملی گردد.
مبنای مقایسه مواد سرمازای به كار رفته در صنعت سرد كنندگی , بر اساس حرارت تبخیر 5 درجه فارنهایت و حرارت تقطیر 68 درجه فارنهایت است .

شناسایی مواد سرمازا بوسیله شماره گذاری :
روش جدید مشخص كردن مواد سرما زا در صنایع تبرید , شماره گذاری این مواد است . پیش حرف R كه مخفف كلمه REFRIGERANT به معنای سرمازا است نوشته می شود. روش مشخص نمودن شماره ای توسط انجمن مهندسین تهویه ,تبرید و حرارت مركزی آمریكا متداول شده است .

طبقه بندی مواد سرما زا :
این مواد بوسیله دو سازمان ملی آمریكایی به نام های :
The national refrigeration safety code
The national board of fire underwriters طبقه بندی شده اند.

سازمان اول تمام مایعات سرمازا به سه گروه زیر تقسیم بندی می كند:
گروه اول – بی خطر ترین مواد كه شامل R-500,R-14,R-13,R-502,R-744 R-13BL,R-22,R-30,R-12,R-114,R-21,R-11,R-113 می باشد.
گروه دوم _ مواد سمی و تا حدی قابل اشتعال كه شاملR-717,R-40,R-764, R-1130,R-160,R-611 می باشد.
گروه سوم _ مواد قابل اشتعال كه شامل R-50,R-1150,R-170,R-290-
می باشد.
موسسه NBFU نیز مواد سرمازا را نسبت به درجه سمی بودن آن ها طبقه بندی كرده است كه شامل شش گروه است كه بی خطر ترین آن ها گروه یك است.

GROUP 1 CLASS
R-744 Carbon Dioxide 5
R-12 6
R-13B1 Kulene-131 6
R-21 6
R-114 6
R-30 Carrene No. 1 4
R-11 6
R-22 5
R-113 4
R-500 6
R-502 6
R-503 6
R-504 6
R-40 Methylene Chloride 4

GROUP 2
R-717 Ammonia 2
R-1130 Dichloroethylene 4
R-160 Ethyl Chloride 4
R-40 Methyl Chloride 4
R-611 Methyl Formate 3
R-764 Sulphur Dioxide 1

GROUP 3
R-600 Butane 5
R-170 Ethane 5
R-601 Iso Butane 5
R-290 Propane 5

در اینجا به بررسی بعضی از مبردهای متداول می پردازیم

22-R (دی كلرودی فلورو متان ) (CCl2F2) :
ماده ای است بیرنگ تقریبا بی بو و در فشار اتمسفر دارای نقطه جوشی معادل 7/21 درجه فارنهایت است . ماده ای غیر سمی و غیر قابل اشتعال است و خورنده نیست , از نظر شیمیایی در حرارت های عملیاتی بی اثر است و از نظر حرارتی تا 1022 درجه پایدار باقی می ماند .

12- R :
دارای گرمای نهان نسبتا پایین است و برای مصرف در دستگاه های كوچك تر مناسب می باشد , زیرا گردش مقدار زیادی ماده سرما زا امكان استفاده از مكانیزم های عملیاتی و تنظیم دقیق تر و در عین حال با حساسیت كمتر را میسر می كند . از این مبرد در كمپرسور های پیستونی و دورانی و انواع بزرگ گریز از مركزی استفاده می شود .
این ماده در فشار های سر , و معكوس (پس فشار) كم , ولی مثبت با یك بازدهی حجمی خوب كار می كند , 12- R , در 5 درجه فارنهایت , فشاری معادل 5/26 پوند بر اینچ مربع مطلق , و در 86 درجه فارنهایت دارای فشاری مطلق معادل 8/108 پوند بر اینچ مربع است .
گرمای نهان آن در 5 درجه فارنهایت 2/68 بی-تی- یو است و نشت آن به سهولت و با استفاده از نشت یاب الكترونیكی یا مشعل هالاید مشخص می گردد.
در حرارت صفر درجه مقدار كمی آب در 12-R حل می شود كه نسبت آن بر حسب وزن 6 در ملیون است . مایعی كه تولید می شود تا حدودی بر روی اكثر فلزات معمولی كه در ساختمان دستگاه های سرد كننده استفاده می شود , ایجاد زنگ می كند . اضافه كردن روغن های معدنی هیچگونه اثری در ایجاد رنگ بوسیله مایع ندارد ولی احتمالا كم رنگ شدن مایع به وسیله آب را كاهش می دهد . حساسیت ماده 12-R نسبت به آب در مقایسه با 22-R و 502-R بیشتر است . تا 90 درجه قابل حل شدن در روغن است . در این حرارت روغن شروع به جدا شدن می كند و به علت سبك تر بودن وزن در سطح آن جمع می شود .
به كار بردن 30 پوند از این ماده به ازای هر 1000 فوت مكعب فضای تهویه شده كاملا بی خطر است .
این ماده در سیلندر های به اندازه مختلف عرضه می شود و احتمالا در قوطی های سر بسته و محكم نیز یافت می شود . كد رنگی مخصوص 12- R سفید است .

22-R منوكلرودی فلورو متان (CHCLF2) :
22-R یك ماده سرمازای مصنوعی است كه انحصارا برای دستگاه های تبریدی كه درجه تبخیر پایینی دارند ساخته شده است . یكی از موارد استفاده آن در دستگاه های انجماد سریع است كه حرارت آن ها بین 20 تا 40 درجه فارنهایت حفظ می گردد . همچنین در دستگاه های تهویه مطبوع و یخچال های خانگی نیز به طور موفقیت آمیزی مورد استفاده قرار گرفته است . 22-R فقط در كمپرسورهای پیستونی به كار گرفته می شوند و فشار عملیاتی آن به نحوی است كه برای نیل به درجات پایین , نیازی به كار كردن در فشار های كمتر از جو نیست . گرمای نهان آن به ازای هر پوند در 5 درجه فارنهایت 21/93 بی-تی-یو است . فشار عادی سر كمپرسور در 86 درجه 82/172 پوند بر اینچ مربع مطلق است .
22-R ماده ای پایدار ,غیر سمی ,بدون اثر اكسید كنندگی , بی آزار و غیر قابل اشتعال است . فشار اواپراتور در 5 درجه فارنهایت 43 پوند بر اینچ مربع است . حلالیت آن در آب 3 برابر 12-R است . بنابراین رطوبت در این ماده باید حداقل باشد .به همین دلیل استفاده از رطوبت گیر و خشك كن در این مورد بیشتر است .
به علت تمایل شدید تر 22-R به آب تعداد بیشتری رطوبت گیر برای خشك كردن آن لازم است. 22-R تا حرارت16درجه فارنهایت در روغن حل می شود وپس از ان روغن شروع به جدا شدن نموده و چون از مایع سبك تر است در سطح آن جمع می شود. وجود نشت را می توان به وسیله ی نشت یاب الكترونیكی و یا مشعل هالاید تیین كرد.

مواد سرما زای مخلوط :
همانطور كه از نامشان پیداست , این مواد مخلوطی از دو یا چند ماده ی سرما زا هستند, ولی مانند یك ماده سرما زای واحد عمل می كنند. و چهار نوع متداولتر آنها عبارتند از:
1)R-500 كه مخلوطی است از 8/73 درصد R-12 و 2/26 درصد R-152a
2)R-502 كه مخلوطی است از8/ 48 درصد R-22 و 2/ 51درصد R-115
3) كه مخلوطی است از 1/ 41 درصد R-23 و 9/ 59 درصد R-13
4) كه مخلوطی است از 2/ 48 درصد R-32 و 8/ 51 درصد R-115
این مواد سرما زا موادی ثبت شده هستند كه مراحل تركیب آنها پیچیده است و متصدی سرویس نباید با اختلاط مواد مبرد اقدام به ساختن ماده ای مخصوص بنماید.